Στρεπτόκοκκος και Strep Test χωρίς συμπτώματα: Η απάντηση της επιστήμης στον πανικό των ΜΜΕ
Ο πανικός των τελευταίων ημερών για τον στρεπτόκοκκο, το προληπτικό κλείσιμο σχολικών μονάδων και η παρότρυνση για strep test ακόμα και σε παιδιά χωρίς συμπτώματα, εντείνουν την ανησυχία των γονέων και δημιουργούν σύγχυση. Η Παιδίατρος Δρ. Αντωνία Μουτάφη εξηγεί τι ισχύει για τον στρεπτόκοκκο, ποια είναι τα συμπτώματα και πότε πρέπει να κάνουμε strep test.
- 29/05/2025
Μετά την πρωτοφανή Πανδημία του SARS COV-19 και της παγκόσμιας καραντίνας που έμοιαζε βγαλμένη από σενάρια επιστημονικής φαντασίας, παρατηρείται μια συλλογική υστερική φαντασίωση ότι σύντομα θα ξεσπάσει μια νέα Πανδημία. Από την Ευλογιά των Πιθήκων μέχρι τον Στρεπτόκοκκο, τίτλοι ειδήσεων σπείρουν τον πανικό, αναμοχλεύοντας διαρκώς τα σενάρια για ανεξέλεγκτη έξαρση ασθενειών, απειλητικών για την ανθρώπινη ζωή.
Ύστερα από τον πρόσφατο χαμό του άτυχου πεντάχρονου κοριτσιού από τη Θεσσαλονίκη, που κατέληξε μετά από σπάνια επιπλοκή (σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις ο στρεπτόκοκκος μπορεί να προκαλέσει σοβαρή και απειλητική για τη ζωή λοίμωξη), σε κάθε εμφάνιση κρούσματος στρεπτόκοκκου σε σχολεία ενεργοποιείτο σχεδόν αυτόματα, δράση κατάσβεσης: να κλείσουν οι σχολικές δομές, να γίνει απολύμανση χώρων και να υποβληθούν σε σχετικό τεστ όλοι οι μαθητές, είτε έχουν συμπτώματα, είτε όχι.
Όμως ο στρεπτόκοκκος ούτε είναι πρωτοεμφανιζόμενος, ούτε θεωρείται από την επιστημονική κοινότητα αυτομάτως απειλητικός για τη ζωή ή ως ένα παθογόνο που δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε στη συνηθισμένη μορφή του. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) είναι ένα κοινό βακτήριο. Πολλοί από εμάς φέρουμε στο λαιμό και στο δέρμα μας το βακτήριο χωρίς να εμφανίζουμε συμπτώματα λοίμωξης (φορεία του παθογόνου). Ωστόσο, το συγκεκριμένο παθογόνο μπορεί να προκαλέσει σε ορισμένες περιπτώσεις λοίμωξη, ήπια ή και πιο σοβαρή. Οι σοβαρές λοιμώξεις που συνδέονται με το GAS προέρχονται από το διεισδυτικό στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (iGAS),. Αυτές οι λοιμώξεις προκαλούνται όταν τα βακτήρια μεταφερθούν σε μέρη του σώματος όπου κανονικά δεν ανιχνεύονται, όπως στους πνεύμονες ή αλλού μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Συνοπτικά, το αν θα αναπτυχθεί διεισδυτική λοίμωξη από στρεπτόκοκκο (ή άλλο παθογόνο) εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και δεν σημαίνει πως ένα κρούσμα τέτοιας μορφής θα προκαλέσει ντόμινο αντίστοιχων περιστατικών.
Η Δρ. Αντωνία Μουτάφη, MD, MSc, PhD Παιδίατρος, δίνει επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις στα κρίσιμα ερωτήματα των ημερών, σχετικά με τον στρεπτόκοκκο, το strep test και τα μέτρα που πρέπει, ή δεν πρέπει να πάρουμε ως ασυμπτωματικοί φορείς, ή ως συμπτωματικοί ασθενείς.
Πότε κρίνεται αναγκαίο ένα παιδί να υποβληθεί σε strep test; Έχει νόημα να κάνει τεστ ένα ασυμπτωματικό παιδί;
Το τεστ για στρεπτόκοκκο (στρεπ τέστ) έχει ένδειξη μόνο όταν υπάρχουν συμπτώματα συμβατά με στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα, όπως:
- υψηλός πυρετός χωρίς βήχα
- πονόλαιμος
- δερματικό εξάνθημα
- διόγκωση αμυγδαλών με πυώδη επιχρίσματα
- ευαισθησία στους τραχηλικούς λεμφαδένες
Δεν έχει νόημα να γίνεται σε ασυμπτωματικά παιδιά — ακόμα κι αν είναι φορείς του στρεπτόκοκκου. Η παρουσία του χωρίς συμπτώματα δεν σημαίνει νόσο και δεν χρειάζεται θεραπεία. Αντιθέτως, με το να υποβληθούν αλόγιστα όλα τα παιδιά σε στρεπ τεστ, αυξάνεται ο κίνδυνος για υπερδιάγνωση και επομένως οδηγούμαστε σε άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών. Με τη σειρά της, η άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών συμβάλλει στην ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών μικροβίων, γεγονός που καθιστά τις λοιμώξεις δυσκολότερες στη θεραπεία στο μέλλον. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών σκευασμάτων προστατεύει εκτός από το ίδιο το άτομο, ολόκληρη την κοινότητα.
Πρέπει να γίνεται και καλλιέργεια για να κρίνει ο Παιδίατρος την ανάγκη και το είδος της αντιβίωσης;
Η ταχεία δοκιμασία (strep test) είναι χρήσιμη, αλλά έχει πιθανότητα ψευδώς αρνητικού ή θετικού αποτελέσματος. Η καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος:
- επιβεβαιώνει το αποτέλεσμα του τεστ σε αμφίβολες περιπτώσεις
- προσδιορίζει ευαισθησία στα αντιβιοτικά, αν και για τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α η πενικιλίνη παραμένει η πρώτη επιλογή
Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι δεν χρειάζεται πάντα καλλιέργεια, αλλά είναι χρήσιμη όταν το παιδί έχει συχνές υποτροπές και σε περιοχές με παρουσία αυξημένων στελεχών.
Τι συμβαίνει με τα ψευδώς θετικά και τα ψευδώς αρνητικά τεστ; Που οφείλονται αυτές οι αστοχίες;
Τα ψευδώς θετικά τεστ μπορεί να εμφανιστούν σε φορείς χωρίς συμπτώματα. Τα ψευδώς αρνητικά οφείλονται σε κακή λήψη δείγματος ή χαμηλό μικροβιακό φορτίο. Είναι προτιμότερο η λήψη να γίνεται από εκπαιδευμένο ιατρό, ο οποίος είναι σε θέσει να κάνει συνολικά μια εκτίμηση βάσει της κλινικής εικόνας. Ο Παιδίατρος θα αποφύγει την υπερδιάγνωση, θα σταθμίσει το αποτέλεσμα με τα συμπτώματα και θα καθορίσει εάν απαιτείται θεραπεία. Τα τεστ που γίνονται στο σπίτι, αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια στο να γίνει λάθος λήψη ή και λανθασμένη ερμηνεία του αποτελέσματος.
Στρεπτόκοκκος: Απολύμανση σχολείων και παύση λειτουργίας – πότε είναι πραγματικά αναγκαίο;
Η παύση λειτουργίας σχολείου για στρεπτόκοκκο δεν είναι συνήθης πρακτική και σπάνια είναι επιστημονικά απαραίτητη. Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι ένα μικρόβιο που κυκλοφορεί εδώ και δεκαετίες στην κοινότητα και προκαλεί κυρίως ήπιες λοιμώξεις, όπως φαρυγγίτιδα ή αμυγδαλίτιδα. Οι περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται εύκολα με κατάλληλη αγωγή, ενώ σοβαρές επιπλοκές είναι εξαιρετικά σπάνιες σε υγιή παιδιά.
Δεν χρειάζεται πανικός — η ενημέρωση και η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής είναι τα πιο αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης.
Πόσο συχνά είναι τα παιδιά φορείς στρεπτόκοκκου; Μεταδίδουν αν είναι ασυμπτωματικά;
Περίπου 10-20% των παιδιών σχολικής ηλικίας μπορεί να είναι φορείς του στρεπτόκοκκου ομάδας Α χωρίς να εμφανίζουν συμπτώματα. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως δεν χρειάζονται θεραπεία, μεταδίδουν πολύ λιγότερο σε σχέση με παιδιά με ενεργή λοίμωξη και γενικά, θεωρούνται μικρός επιδημιολογικός κίνδυνος.
Πώς αντιμετωπίζεται ένα παιδί θετικό σε strep test; Είναι απαραίτητη η αντιβίωση;
Αν το παιδί έχει συμπτώματα και βγει θετικό στο τεστ, τότε χορηγείται αντιβίωση.
Σε περίπτωση ασυμπτωματικού παιδιού δεν χρειάζεται αντιβίωση.
Πότε είναι πραγματικά επικίνδυνος ο στρεπτόκοκκος και γιατί;
Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μπορεί να γίνει επικίνδυνος όταν προκαλεί επιπλοκές:
Άμεσες επιπλοκές:
- Πυώδης αμυγδαλίτιδα
- Ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα
- Περιαμυγδαλικό απόστημα
Καθυστερημένες επιπλοκές (αν δεν δοθεί θεραπεία):
- Ρευματικός πυρετός (βλάβες καρδιάς, αρθρίτιδα)
- Μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα
Πολύ σπάνια (αλλά σοβαρή μορφή):
- Διεισδυτική στρεπτοκοκκική νόσος (π.χ. σηψαιμία, νεκρωτική περιτονίτιδα)
Η σωστή διάγνωση και θεραπεία σε παιδιά με συμπτώματα είναι το κλειδί για αποφυγή αυτών των σπανίων αλλά σοβαρών καταστάσεων.
——————————————————————
Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η επιδημιολογία της στρεπτοκοκκικής φαρυγγίτιδας – της πιο συχνής μορφής λοίμωξης από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α – στην Ελλάδα δεν διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι σοβαρές λοιμώξεις παραμένουν σπάνιες. Η παρατηρούμενη αύξηση κρουσμάτων μετά την πανδημία COVID-19 σχετίζεται κυρίως με την ευρύτερη επαναφορά της κυκλοφορίας αναπνευστικών λοιμώξεων, μετά την άρση των μέτρων.
Αναφορικά με την αναστολή λειτουργίας σχολείων, ο ΠΟΥ δεν έχει εκδώσει καμία οδηγία που να υποστηρίζει το κλείσιμο σχολικών δομών λόγω μεμονωμένων κρουσμάτων στρεπτόκοκκου. Τέτοια μέτρα λαμβάνονται μόνο όταν υπάρχει σοβαρή επιδημιολογική επιβάρυνση ή όταν το σχολείο αδυνατεί να εφαρμόσει βασικά μέτρα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων.
Η απολύμανση, αν και εφαρμόζεται συχνά, έχει περιορισμένο όφελος στην περίπτωση του στρεπτόκοκκου, καθώς το βακτήριο δεν επιβιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο περιβάλλον. Συνεπώς, πρόκειται περισσότερο για μια πρακτική που αποσκοπεί στην καθησύχαση των γονέων παρά για αναγκαίο μέτρο δημόσιας υγείας.