Play Therapy: Τι είναι η Παιγνιοθεραπεία και πώς μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί
Θυμός, επιθετικότητα, δυσκολίες επικοινωνίας ή μαθησιακές είναι μερικά από όσα μπορεί να αντιμετωπίσει μέσα από το παιχνίδι η Παιγνιοθεραπεία, δίνοντας στο παιδί την ευκαιρία να διερευνήσει συνειδητά ή ασυνείδητα τον εαυτό του.
- 15/11/2025, 09:15
Ο Πλάτων πίστευε ότι το παιχνίδι αποκαλύπτει τον χαρακτήρα και τις φυσικές τάσεις των ανθρώπων. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι μέσα από το παιχνίδι, όχι μόνο αποκαλύπτεται, αλλά μπορεί και θεραπεύεται η ψυχή. Ο λόγος για την Παιγνιοθεραπεία, ή αλλιώς, Play Therapy, τη γλώσσα μέσα από την οποία παιδί και θεραπευτής καταφέρνουν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά. Το Playroom είναι ο τόπος όπου όλα τα συναισθήματα βρίσκουν τον χώρο να εκφραστούν. Η κα Χρύσα Τσουκαλά είναι παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας και παιγνιοθεραπεύτρια και μας εξηγεί πως λειτουργεί το Play Therapy, σε ποιους ταιριάζει και τι μπορούμε να περιμένουμε από μια τέτοιας μορφής θεραπεία.
«Από πάντα ήθελα να ασχοληθώ με επαγγελματικά τα παιδιά και με πιο συγκεκριμένα παιδιά μικρής ηλικίας. Σε προσωπικό επίπεδο, θα έλεγα ότι προσπαθώ να είμαι μια play advocate σε όλους μου τους ρόλους. Παλαιότερα ως δασκάλα και τώρα ως παιγνιοθεραπεύτρια και ως μαμά. Μέσα από το παιχνίδι εκφράζεσαι, διασκεδάζεις, μαθαίνεις και τελικά θεραπεύεσαι. Θα μπορούσα να μιλάω για τη σημαντικότητα του παιχνιδιού στην εκπαίδευση και στη θεραπεία για ώρες».
Αν και στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, χάρη στην αποτελεσματικότητά της, η Παιγνιοθεραπεία κερδίζει ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές. Αυτό το μοντέλο παρέμβασης λειτουργεί εξαιρετικά σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά, ενώ μάλιστα μπορεί να γίνεται και ομαδικά, ανάλογα το θέμα που καλούνται παιδί και θεραπευτής να δουλέψουν.
«Ξεκίνησα ως παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας και έχω δουλέψει σε σχολεία σε Ελλάδα και Σκωτία για χρόνια. Όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με το Play Therapy ως θεραπευτικό μοντέλο. Τελικά εκπαιδεύτηκα και εξειδικεύτηκα σε αυτό το μοντέλο παρέμβασης. Είχα πεισθεί για το πόσο αποτελεσματικό μπορεί να είναι σε μικρές ηλικίες βλέποντας τα αποτελέσματα στα παιδιά του σχολείου, αλλά γνωρίζοντας και πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι ως εργαλείο για να μπεις στον κόσμο των παιδιών».
Σε Ευρώπη και Αμερική, όπου η Παιγνιοθεραπεία είναι πιο διαδεδομένη, πολλά σχολεία έχουν το δικό τους Playroom. Πρόκειται για ένα οργανωμένο Playroom, με επιλεγμένα παιχνίδια ακριβώς για αυτό τον σκοπό. «Το Play Therapy αποτελεί μια θεραπευτική προσέγγιση που αξιοποιεί το παιχνίδι και τις δημιουργικές τέχνες ως βασικά μέσα έκφρασης. Η μοντέρνα, μη-κατευθυντική προσέγγιση σε αυτό βασίζεται στην προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers, καθώς και σε σημαντικές θεωρίες για την ανάπτυξη των παιδιών και τη θεωρία του δεσμού (attachment theory). Η V.Axline, που υπήρξε μαθήτρια του Rogers, αποτέλεσε τη βασική πρωτοπόρο στην ανάπτυξη του προσωποκεντρικού μοντέλου Play Therapy, το οποίο προσφέρει σε παιδιά και ενήλικες την ευκαιρία να εκφράσουν συναισθήματα και προβλήματα μέσω του παιχνιδιού και των δημιουργικών τεχνών».
Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες μέσα από το παιχνίδι
Η Παιγνιοθεραπεία εκτος από ατομική μπορεί να γίνει και ομαδική και είναι κάτι που βοηθάει πολύ τα παιδιά στην ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. «Το παιχνίδι είναι και πρέπει να παραμένει στην καθημερινότητά μας από όταν γεννιόμαστε μέχρι και σε μεγάλη ηλικία», τονίζει η κα Χρύσα Τσουκαλά. «Είναι πολύτιμος δάσκαλος και σύμμαχος για την καλή ψυχική υγεία. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, το παιχνίδι είναι ο βασικότερος τρόπος επικοινωνίας. Θα εκφράσουν την ενέργεια και τα συναισθήματά τους μέσα από αυτό, θα μπορέσουν να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες και practical skills μέσα από αυτό. Λέμε ότι το παιδί μέσα από το παιχνίδι δοκιμάζει σε ένα ασφαλές περιβάλλον αυτά που έχει ζήσει, αυτά που το προβληματίζουν αλλά και όσα φοβάται».
Αυτή ακριβώς η συνθήκη είναι που γίνεται πολύτιμο εργαλείο μέσα στο playroom. Το μέσο της επικοινωνίας γίνεται το ίδιο το παιχνίδι και η εξέλιξη του παιχνιδιού, ο τρόπος όπου παιδί και θεραπευτής καταφέρνουν να συνδεθούν, ώστε να μπορέσει τελικά το παιδί να επιλύσει ότι το απασχολεί.
Τα παιδιά μπορεί να αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες, τις οποίες μέσα από το Play Therapy καλούνται να εκφράσουν, να κατανοήσουν και να θεραπεύσουν. Θυμός, επιθετικότητα, πένθος, τραυματικές εμπειρίες, δυσκολίες επικοινωνίας, επιλεκτική αλαλία, μαθησιακές δυσκολίες, ένα διαζύγιο, κοινωνικές δεξιότητες και άγχος (που μπορεί να εκφράζεται με πολλούς τρόπους όπως νυχτερινή ενούρηση, τικ, κοιλιακοί πόνοι, ταχυπαλμίες) είναι κάποιες από αυτές.
Πώς λειτουργεί το σύστημα της Παιγνιοθεραπείας
«Κατά τη διάρκεια των συνεδριών, το παιδί έχει την ευκαιρία να δουλέψει με όποιες μεθόδους/υλικά επιθυμεί από τις διαθέσιμες, για παράδειγμα παιχνίδια ρόλων, τον δίσκο με την άμμο και τα σύμβολα, τον πηλό, τα μουσικά όργανα, την κίνηση, τις ιστορίες, τις γαντόκουκλες (puppets), το κουκλόσπιτο, τη ζωγραφική και κάποια ακόμα. Αυτή είναι η ευκαιρία του παιδιού να διερευνήσει τον εαυτό του σε συνειδητό και ασυνείδητο επίπεδο και η δική μας ευκαιρία να το συνοδεύσουμε με ασφάλεια και μέσα από το παράδειγμά μας προς την επίλυση».
Το σε πόσο χρόνο ένα παιδί θα καταφέρει να ξεπεράσει μια δυσκολία είναι σχετικό, και φυσικά διαφορετικό ανά περίπτωση. Κάθε περίπτωση είναι μοναδική, ωστόσο, η κα Χρύσα Τσουκαλά παρατηρεί πως ένα παιδί ολοκληρώνει τον κύκλο πολύ πιο σύντομα από έναν ενήλικα. «Υπάρχει πάντα ένα θεραπευτικό αίτημα που θέτουμε μαζί με τους γονείς. Με αυτόν το στόχο δουλεύουμε και παρατηρούμε το παιδί. Γονέας και θεραπεία είναι μια ομάδα σε απόλυτη επικοινωνία και αν αυτό το σύστημα δουλέψει καλά, τότε τα αποτελέσματα είναι εμφανή».
Όπως σε κάθε μορφή ψυχικής θεραπείας, τα αποτελέσματα δεν έρχονται με την πρώτη συνεδρία, αλλά όπως αποσαφηνίζει η κα Τσουκαλά, η διαδικασία έχει ξεκινήσει ακόμη κι αν δεν βλέπουμε αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, είναι σύνηθες ακόμα και να υπάρχει μια σχετική επιδείνωση κάποιων συμπεριφορών, όπως για παράδειγμά να «αντιμιλάει» το παιδί λίγο παραπάνω στους γονείς του. Είναι φυσιολογικό να υπάρχει στην αρχή της διαδικασίας μια αντίδραση και είναι σημαντικό, οι γονείς να το γνωρίζουν και να το υποστηρίξουν.
«Οι γονείς είναι πολύτιμοι βοηθοί και χωρίς αυτούς δεν μπορούμε να πάμε μακριά. Δεν έχει νόημα να δουλεύουμε με ένα παιδί όταν οι γονείς δεν πιστεύουν ή υποτιμούν τη διαδικασία. Ο γονεας βοηθαει πολύ χωρίς να έχει να κάνει κάποια ‘’άσκηση’’ αλλά μέσα από συμπεριφορές, συνέπεια και υποστήριξη»
Ο παιγνιοθεραπευτής δεν είναι ούτε δάσκαλος, ούτε φίλος, ούτε γονέας. Παρότι πολλές φορές μπορεί στο ρόλο του να προβάλλεται μια γονεϊκή ή φιλική σχέση, πρέπει να γίνεται ξεκάθαρο στο παιδί ότι αυτός ο άνθρωπος είναι κάτι διαφορετικό και είναι εκεί για να βοηθήσει. «Υπάρχουν δύσκολες ημέρες για όλους και είμαστε εκεί για να αποδεχτούμε το παιδί όπως είναι και να καλωσορίσουμε όλα τα συναισθήματα». Το μεγαλύτερο επίτευγμα ενός παιγνιοθεραπευτή είναι να βλέπει το παιδί να αλλάζει, μέσα από τις αφηγήσεις και τις περιγραφές των γονιών, όταν η αλλαγή έχει γίνει αισθητή και σε εκείνους. «Αυτό που εγώ αγαπώ, είναι να μπαίνω στον κόσμο τους και το ότι αποκτώ ένα δέσιμο με τα παιδιά που με εμπιστεύονται. Είναι τεράστια ηθική ικανοποίηση να ξέρω ότι ένα παιδί άλλαξε προς το καλύτερο και ήμουν μέρος αυτής της προσπάθειας».
Η παιγνιοθεραπεία είναι κάτι που αυθόρμητα κάνει ένα παιδί εκφράζοντας το συναίσθημά του, αλλά με τη σωστή καθοδήγηση ενός ειδικού καταφέρνει να το κατανοήσει, ίσως να το ελέγξει ή να το μετατρέψει. «Δεν το καταλαβαίνεις ως παιδί αλλά αυτά που επιλέγεις να παίξεις έχουν νόημα. Τα υλικά, τα παιχνίδια, ακόμα και το αν θα παίξεις μόνος ή με φίλους. Εγώ θυμάμαι έντονα να παίζω παιχνίδια ρόλων από πολύ μικρή, αρχικά με κούκλες με τις φίλες μου και μόνη αλλά και παίζοντας θεατρικά. Αυτό, στην εφηβεία μετατράπηκε σε σκετσάκια βιντεοσκοπημένα. Πρόσφατα έβλεπα κάποια από αυτά και συνειδητοποίησα πως μπαίνοντας σε ρόλους, ουσιαστικά προσπαθούσαμε να επεξεργαστούμε τον κόσμο γύρω μας».
Η κα Χρύσα Τσουκαλά προσφέρει τις υπηρεσίες της ως συνεργάτης του κέντρου ψυχικής υγείας “Νιώθω” στη Βούλα. Μπορείτε να επισκεφθείτε το προφίλ της στο instagram για περισσότερες πληροφορίες.