Από το κτήμα Καρά στην Ηλιούπολη του σήμερα: Ένας αιώνας που ζωντανεύει στην οθόνη
Ο Γιάννης Καραμαγκάλης γράφει στο NouPou για το πώς ένας ολόκληρος αιώνας ιστορίας ζωντανεύει μέσα από μαρτυρίες, εικόνες και θραύσματα μνήμης στο νέο του ντοκιμαντέρ «100 Χρόνια Ηλιούπολη».
- 24/11/2025, 12:39
Υπάρχουν ιστορίες που δεν χώρεσαν ποτέ στα σχολικά βιβλία. Ιστορίες που δεν διδάχτηκαν στις τάξεις, όχι επειδή ήταν ασήμαντες, αλλά επειδή ήταν… πολύ κοντά μας, ήταν τοπικές. Τόσο κοντά που τις προσπεράσαμε μεγαλώνοντας, σαν εκείνους τους δρόμους που περνάς κάθε μέρα χωρίς να αναρωτηθείς πώς χαράχτηκαν.
Με το ντοκιμαντέρ «100 Χρόνια Ηλιούπολη» προσπάθησα να σταθώ απέναντι σε αυτή τη σιωπή. Να ανοίξω ένα παράθυρο στην ιστορία της πόλης που με μεγάλωσε, της Ηλιούπολης, και να δω ξανά τις δεκαετίες που πέρασαν μέσα από τα μάτια ανθρώπων που πρόλαβαν να ζήσουν την πόλη πριν γίνει αυτό που γνωρίζουμε σήμερα.
Η δουλειά της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Ηλιούπολης ήταν η πυξίδα μου. Τέσσερα χρόνια βαθιάς αναζήτησης, καταγραφής, διάσωσης από εθελοντές, ανθρώπους που αφιερώθηκαν στον σκοπό της ανάδειξης πολίτιμων ιστορικών ντοκουμέντων της τοπικής μας ιστορίας.
Ένας θησαυρός από μαρτυρίες, φωτογραφίες, χαρτιά κι αναμνήσεις – μικρά θραύσματα ζωής που, όταν τα ενώσεις, αρχίζουν να σχηματίζουν κάτι πολύ μεγαλύτερο: το πνεύμα μιας ολόκληρης πόλης.
Ζώντας σε μια εποχή όπου όλα συμβαίνουν μέσα από οθόνες, σκέφτηκα πως ίσως δεν είναι κατάρα αλλά ευκαιρία. Να φέρω αυτό το αχανές αρχείο της ΟΠΙ μπροστά στα μάτια όλων μας, με τρόπο απλό, καθαρό και ζωντανό. Μια ταινία που δεν επιχειρεί να εξηγήσει τα πάντα, αλλά να αφηγηθεί όσα αξίζουν να μη χαθούν.
Από ένα Ιδιωτικό Σχέδιο, στη Συλλογική Νίκη
Η Ηλιούπολη γεννήθηκε παράξενα. Όχι σαν λαϊκή διεκδίκηση, αλλά σαν όνειρο μιας ιδιωτικής εταιρείας, της εταιρείας «ΔΡΑΝΔΑΚΗΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ & ΣΙΑ», οι άνθρωποι της οποίας την οραματίστηκαν ως μια κηπούπολη για τις εξοχικές κατοικίες των εύπορων Αθηναίων. Με δρόμους ανοιχτούς, με αέρα και φως – στοιχεία που, ευτυχώς, ακόμη ανασαίνουν στο κέντρο της.
Όμως η ιστορία που ακολούθησε ήταν διαφορετική από τους αρχικούς σχεδιασμούς. Η πόλη άλλαξε χέρια και ρόλους, διεκδικήθηκε από εκείνους που την κατοίκησαν πραγματικά, και γρήγορα γαλουχήθηκε στις κοινωνικές διεκδικήσεις.
Κάπως έτσι, μια «ιδιωτική πόλη» το 1925, μετατράπηκε σε μια κοινότητα, το 1928. Μια κοινότητα που έμαθε να αγωνίζεται για τα αυτονόητα. Μια πόλη που στάθηκε απέναντι σε εταιρείες, σε δικαστήρια και σε αποφάσεις που δεν χωρούσαν μέσα στο δίκαιο των ανθρώπων της. Και αυτό διότι, εκείνοι που φέρονταν ως «ιδιοκτήτες» 14.000 στρεμμάτων, αποδείχτηκε πως κατείχαν μόνο…500.
Και έτσι, η Ηλιούπολη ξεκίνησε ως άλλος «Δον Κιχώτης» να παλεύει απέναντι σε θεούς και δαίμονες, για να διεκδικεί τον δημόσιο χαρακτήρα της. Και σε αυτή την πορεία, την πορεία υπεράσπισης του δημοσίου, το τραγελαφικό είναι οτι το ελληνικό Δημόσιο δεν ήταν πάντα σύμμαχος της.
Χρειάστηκαν τέσσερις δεκαετίες δικαστικών μαχών για να αποδειχθεί το αυτονόητο, πως πολλά από τα στρέμματα που θεωρούνταν «ιδιωτικά» δεν ήταν ποτέ ιδιωτικά.
Το 2018, ο Δήμος κέρδισε αυτόν τον αγώνα. Κι εκεί που θα περίμενε κανείς μια δικαίωση, ήρθε μια νέα ανατροπή: τα οικόπεδα πέρασαν στην ΕΤΑΔ, ξαναγράφοντας την ιστορία από την αρχή – σαν ειρωνεία, σαν υπενθύμιση πως τίποτα δεν τελειώνει εύκολα σε αυτή την πόλη.
Και τώρα, έναν αιώνα μετά την πρώτη της ανάσα, η Ηλιούπολη βρίσκεται ξανά σε ένα σταυροδρόμι. Ίσως γιατί τα μέρη που αγαπάμε, έχουν μια παράξενη τάση να μας ζητούν να τα υπερασπιστούμε ξανά και ξανά.
Το ντοκιμαντέρ «100 Χρόνια Ηλιούπολη» δεν είναι μια ταινία για το παρελθόν. Είναι μια προσπάθεια να καταλάβουμε ποιοι ήμασταν, πως «περπατήσαμε» σε αυτές τις 10 δεκαετίες, πως ζούσαν, πως διασκέδαζαν, πως περνούσαν την καθημερινότητα τους οι απλοί Ηλιουπολίτες, που διαμόρφωσαν, όμως, το «μέταλλο» της πόλης.
Ένα ντοκιμαντερ, δηλαδή, που μας δείχνει ποιοι ήμασταν, τι έχουμε καταφέρει και προς τα πού μπορούμε να πάμε. Ένα ταξίδι μέσα από πρόσωπα, αφηγήσεις, φωνές και δρόμους που μοιάζουν οικείοι ακόμη κι αν δεν τους περπατήσαμε ποτέ.
Γιατί η ιστορία μιας πόλης είναι, τελικά, η ιστορία των ανθρώπων της.
Και η Ηλιούπολη έχει ακόμη πολλά να πει.
___
Η προβολή του ντοκιμαντέρ «100 Χρόνια Ηλιούπολη» θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 30 Νοεμβρίου και ώρα 18:00 (ώρα προσέλευσης 17:00) στο θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» του Δημαρχιακού Μεγάρου Ηλιούπολης. Είσοδος ελεύθερη.