Δίαιτα στα παιδιά: Επιτρέπεται; Οδηγίες ανά ηλικία από ειδική διαιτολόγο-διατροφολόγο

Οι γονείς συχνά αναρωτιούνται: «Πρέπει να ανησυχώ για τα κιλά του παιδιού μου; Χρειάζεται δίαιτα;» Η απάντηση, σύμφωνα με την ειδικό Ελεάνα Πετροπούλου, δεν είναι η δίαιτα αλλά η ισορροπημένη προσέγγιση. Με οδηγίες ανά ηλικία, η διαιτολόγος–διατροφολόγος εξηγεί τι χρειάζονται πραγματικά τα παιδιά και πώς οι γονείς μπορούν να τα στηρίξουν στη δημιουργία υγιών συνηθειών.

• 13/10/2025, 11:26
• Κείμενο: NouPou.gr

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2024), η χώρα μας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη, με το 37,5% των παιδιών ηλικίας 2–14 ετών να ζουν με παχυσαρκία. Οι λόγοι είναι πολυπαραγοντικοί: οικονομική κρίση που καθιστά τα πρόχειρα φαγητά πιο προσιτά, γρήγοροι ρυθμοί ζωής, επιρροή των social media και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, οικογενειακές συνήθειες και η σχέση των γονιών με το φαγητό και το σώμα τους.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα το ζήτημα, συζητήσαμε με την κα Ελεάνα Πετροπούλου, διαιτολόγο-διατροφολόγο, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με την παιδική διατροφή. Η ίδια δίνει κατευθύνσεις στους γονείς για να αντιμετωπίσουν σωστά την παιδική παχυσαρκία και να δημιουργήσουν υγιείς διατροφικές συνήθειες.

Από ποια ηλικία οι γονείς πρέπει να αρχίσουν να ανησυχούν για τα κιλά του παιδιού τους;

Η ανησυχία ξεκινά όταν παρατηρούμε συστηματική απόκλιση από τις καμπύλες ανάπτυξης του παιδιού. Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό ήδη από την προσχολική ηλικία, μετά τα 2-3 έτη ζωής. Σε οικογένειες με ιστορικό παχυσαρκίας ή μεταβολικών νοσημάτων, θα πρέπει οι γονείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Στόχος είναι να δράσουμε πριν φτάσει το παιδί στην εφηβεία, όταν οι συνήθειες έχουν ήδη εδραιωθεί και η αντιμετώπιση γίνεται πιο δύσκολη.

Πότε ένα παιδί θεωρείται ότι εμφανίζει παχυσαρκία;

Χρησιμοποιούμε τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) σε συνδυασμό με ηλικία και φύλο. Παιδιά μεταξύ 85ου και 95ου εκατοστημορίου εμφανίζουν υπερβαρότητα, ενώ πάνω από το 95ο εκατοστημόριο εμφανίζει παχυσαρκία. Εξετάζουμε επίσης την περιφέρεια μέσης, γιατί η κεντρική παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μεταβολικών νοσημάτων. Από την ηλικία των 10 ετών και πάνω προτείνεται και λιπομέτρηση για εκτίμηση της σύστασης σώματος, ώστε να καταλάβουμε αν το βάρος προέρχεται από λίπος ή μυϊκή μάζα.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική παχυσαρκία;

Η παιδική παχυσαρκία έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία. Μεταξύ των πιο σημαντικών παραγόντων είναι:

• Φαγητό μπροστά σε οθόνες: Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που τρώνε μπροστά σε τηλεόραση ή tablet δεν αντιλαμβάνονται την ποσότητα που καταναλώνουν.
• Μερίδες ενηλίκων αντί για παιδικές: Οι γονείς συχνά δεν γνωρίζουν τι σημαίνει παιδική μερίδα και σερβίρουν μεγάλες ποσότητες, προκαλώντας υπερσιτισμό.
• Περιορισμένη σωματική δραστηριότητα: Η μείωση του ελεύθερου παιχνιδιού μειώνει την κατανάλωση ενέργειας.
• Οικονομικοί παράγοντες: Φθηνά fastfood είναι πιο προσιτά από υγιεινές επιλογές, όπως σαλάτες, που κοστίζουν διπλάσια.
• Social media και εικόνα σώματος: Οι γονείς επηρεάζονται από πρότυπα σώματος, ενώ οι έφηβοι εκτίθενται σε περιεχόμενο που προάγει διατροφικές διαταραχές (Cambridge University, 2023).
• Τάση μαγειρέματος στα media και διαφημίσεις: Οι διαφημίσεις στο YouTube και τα βίντεο μαγειρικής προβάλλουν συχνά υπερπαραγωγές και ανθυγιεινά τρόφιμα.

Ποιο είναι το πλαίσιο δράσης και αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας;

Η αντιμετώπιση απαιτεί ολιστική προσέγγιση. Στο σπίτι, οι γονείς πρέπει να υιοθετούν πιο υγιεινά γεύματα και να ενισχύουν τη θετική στάση απέναντι στο φαγητό και το σώμα. Στο σχολείο, τα κυλικεία οφείλουν να προσφέρουν υγιεινές επιλογές και η διατροφική εκπαίδευση να ενσωματώνεται στο πρόγραμμα. Η πολιτεία μπορεί να στηρίξει με εκστρατείες ενημέρωσης και προγράμματα σωματικής άσκησης. Η πρόληψη και αντιμετώπιση απαιτεί συντονισμένη δράση οικογένειας, σχολείου και κοινωνίας.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς και ποια είναι τα συχνότερα λάθη;

Πολλά από τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι γονείς σχετίζονται με την υπερβολική αυστηρότητα ή τις λανθασμένες στρατηγικές ελέγχου της διατροφής. Για παράδειγμα, η εφαρμογή πολύ αυστηρών ή μονοδιάστατων διαίτων μπορεί να δημιουργήσει άγχος και αντιδράσεις αντίθετες από τις επιθυμητές, ενώ η επιβράβευση ή η τιμωρία με φαγητό – όπως να λέμε «αν φας όλο το φαγητό θα πάρεις παγωτό» – μπορεί να συνδέσει συναισθήματα με το φαγητό και να οδηγήσει σε μελλοντικά προβλήματα, όπως συναισθηματική υπερφαγία. Άλλο συχνό λάθος είναι η σύγκριση με άλλα παιδιά, που δημιουργεί αίσθηση ανασφάλειας ή πίεσης.

Αντίθετα, οι σωστές πρακτικές επικεντρώνονται σε σταθερές, μικρές αλλαγές στη διατροφή και τις συνήθειες. Για παράδειγμα, μπορούμε να εντάξουμε ένα νέο λαχανικό ή ένα φρούτο στη διατροφή σταδιακά, παρουσιάζοντάς το με διαφορετικούς τρόπους, όπως σε κεφτεδάκια ή πουρέ, ώστε να αυξηθεί η αποδοχή. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει θετικό κλίμα στο τραπέζι, να συζητάμε για τις γεύσεις και όχι για την ποσότητα που τρώει το παιδί.

Η συμμετοχή του παιδιού στην προετοιμασία των γευμάτων είναι επίσης κρίσιμη. Όταν τα παιδιά βοηθούν να καθαριστούν λαχανικά, να φτιαχτούν σαλάτες ή να προετοιμαστούν σνακ, αυξάνεται η περιέργεια και η αποδοχή νέων τροφών. Επιπλέον, η συμμετοχή στη μαγειρική μπορεί να γίνει μια ευκαιρία οικογενειακής επικοινωνίας και ενίσχυσης των δεξιοτήτων του παιδιού, χωρίς να αισθάνεται πίεση.

Με αυτές τις πρακτικές, οι γονείς ενισχύουν μια θετική σχέση με το φαγητό, βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν τις ανάγκες τους, να διαχειρίζονται την πείνα και τον κορεσμό τους και τα προετοιμάζουν για υγιεινές συνήθειες που θα διαρκέσουν στο χρόνο.

Πώς επηρεάζει η οικονομική κρίση τη διατροφή των παιδιών;

Η οικονομική πίεση οδηγεί σε θερμιδογόνα, φθηνά φαγητά όπως σουβλάκι ή τυρόπιτα, ενώ υγιεινές επιλογές κοστίζουν περισσότερο. Η λύση είναι να στραφούμε σε φθηνές, θρεπτικές εναλλακτικές όπως όσπρια, εποχικά φρούτα και λαχανικά και σπιτικό μαγείρεμα.

Ποιος είναι ο ρόλος των social media;

Τα social media επηρεάζουν γονείς και παιδιά. Προβάλλουν πρότυπα σώματος και διατροφικές συνήθειες που οδηγούν σε διατροφικές διαταραχές, ενώ ενισχύουν την επιθυμία για fast food και γλυκά. Η τάση μαγειρέματος στα media δημιουργεί επίσης υπερπαραγωγές φαγητού που δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες του παιδιού.

Ποιες φράσεις των γονιών μπορεί να βλάψουν τη σχέση του παιδιού με το φαγητό;

Φράσεις όπως «αν δεν φας όλο το φαγητό σου, δεν σηκώνεσαι», «αν γράψεις καλά, θα σου πάρω γλυκό» ή «φάε για να μη στεναχωρήσεις τη μαμά» δημιουργούν λανθασμένη αντίληψη για το φαγητό, ενοχές και κίνδυνο διατροφικών διαταραχών.

Και ποιες φράσεις ενισχύουν τη θετική σχέση;

Φράσεις που συνδέουν το φαγητό με ενέργεια και χαρά, όπως «Αυτό θα σου δώσει δύναμη για να παίξεις», «Ας δοκιμάσουμε μαζί κάτι νέο» ή «Ας μαγειρέψουμε μαζί», βοηθούν το παιδί να αναπτύξει θετική σχέση με το φαγητό. Η επιβράβευση μπορεί να είναι βόλτα ή παιχνίδι, όχι φαγητό.

Επιτρέπεται η «δίαιτα» στα παιδιά; Ποιες είναι οι οδηγίες ανά ηλικία;

Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: δεν υπάρχει η λέξη «δίαιτα» στα παιδιά, αλλά υπάρχει η ανάγκη για ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Σε αυτήν την ηλικία, το σώμα και ο εγκέφαλος αναπτύσσονται συνεχώς και χρειάζονται επαρκή ενέργεια, πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα. Η επιβολή περιοριστικών ή μονοδιάστατων δίαιτων μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών, διατροφικές διαταραχές και δυσκολίες στη σχέση με το φαγητό αργότερα.

Ο στόχος δεν είναι η απώλεια βάρους, αλλά η δημιουργία πλήρων γευμάτων με θρεπτικά συστατικά, όπως φρούτα, λαχανικά, πρωτεΐνες (κοτόπουλο, ψάρι, όσπρια), σύνθετους υδατάνθρακες και υγιεινά λιπαρά, αποφεύγοντας πρόσθετα σάκχαρα και υπερβολικά επεξεργασμένες τροφές. Η προσοχή δίνεται στην ποιότητα της τροφής και όχι στην ποσότητα, ώστε το παιδί να αναπτύσσεται σωστά, να έχει ενέργεια για παιχνίδι και μάθηση και να διαμορφώνει υγιείς συνήθειες.

Οι λόγοι που δεν υπάρχει «δίαιτα» στα παιδιά περιλαμβάνουν:

• Την ανάγκη για επαρκή θρεπτικά συστατικά για ανάπτυξη μυών, οστών και εγκεφάλου
• Τον κίνδυνο διατροφικών ανισορροπιών και ελλείψεων
• Την πιθανότητα αρνητικής σχέσης με το φαγητό ή συναισθηματικής υπερφαγίας
• Την ψυχολογική πίεση και τη σύγκριση με άλλα παιδιά ή πρότυπα μέσων κοινωνικής δικτύωσης

Με σωστή καθοδήγηση, μπορούμε να δώσουμε στο παιδί όλα τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται, ενισχύοντας παράλληλα τη χαρά του από το φαγητό και την υιοθέτηση ισορροπημένων, διαχρονικών συνηθειών.

Μπορούμε απλά να αναφέρουμε κάποιες απλές διατροφικές οδηγίες ανά ηλικία. Το οποιοδήποτε πρόγραμμα διατροφής προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και τις ανάγκες του, σε εξατομικευμένη βάση.

📊 Διατροφικές οδηγίες ανά ηλικία:

Ηλικία	Ανάγκες	Τι προσέχουμε	Παραδείγματα
2–5 ετών	Υψηλή ανάγκη σε ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνες	Περιορισμός γλυκών και χυμών	Γάλα, γιαούρτι, τυρί, ψάρι, κοτόπουλο, φρούτα εποχής
6–12 ετών	Σταθερή ενέργεια, φυτικές ίνες, πρωτεΐνη	Οργάνωση σνακ, αποφυγή αναψυκτικών	Τοστάκι με τυρί & λαχανικά, κεφτεδάκια οσπρίων, φρούτα, ξηροί καρποί
13–18 ετών	Αυξημένες ανάγκες σε πρωτεΐνη, ασβέστιο, σίδηρο	Περιορισμός fast food, αναψυκτικά	Κρέας/ψάρι 3–4 φορές/εβδομάδα, σαλάτες με όσπρια, ξηροί καρποί, νερό

 

Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα για τους γονείς;

Στόχος δεν είναι να κάνουν τα παιδιά δίαιτα αλλά να αποκτήσουν ισορροπημένες συνήθειες και θετική σχέση με το φαγητό και το σώμα τους. Οι αλλαγές ξεκινούν από εμάς, με καθημερινές επιλογές και καλό παράδειγμα.

Ελεάνα Πετροπούλου, MSc, RDN

Κινητό: +306937306621
Instagram