Taking Up Space: 12 καλλιτέχνιδες θέτουν σε αμφισβήτηση την αντίληψη της κοινωνίας για τη γυναικεία φύση

Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας οι 12 καλλιτέχνιδες της pop-up έκθεσης «Taking Up Space» μιλούν για την συμβολή της τέχνης στον αγώνα για τα δικαιώματα των θηλυκοτήτων.

• 08/03/2025
• Κείμενο: Εμμανουέλα Ρουσσάκη

Το Σαββατοκύριακο 8 και 9 Μαρτίου, με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, 12 καλλιτέχνιδες θα συναντηθούν σε ένα νεοκλασικό κτήριο στην Λεωφόρο Πατησίων. Εκεί, μέσα από τα έργα τους θα στείλουν το δικό τους μήνυμα για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα με τον πιο προσωπικό και ουσιαστικό τρόπο.

Οι γυναίκες ήταν πάντα παρούσες στην τέχνη, ως μούσες, ως «μοντέλα», όμως σε αυτήν την έκθεση οι γυναίκες «πιάνουν τον χώρο» που τους αναλογεί και δηλώνοντας παρούσες σε μια πρωτοβουλία που έχει ως στόχο απλώς να κάνει τον κόσμο λίγο πιο όμορφο και δίκαιο. Αλήθεια, πώς μπορεί η τέχνη να αξιοποιηθεί σαν «όχημα» προάσπισης των δικαιωμάτων των θηλυκοτήτων;

Οι 12 καλλιτέχνιδες του «Taking Up Space» απαντούν.

Μαριάννα Κλάρα Θωμαδάκη

Η τέχνη είναι μια μορφή διαμαρτυρίας, μια πράξη πολιτικής σκέψης, και έχει τη δύναμη να λειτουργεί ως καταλύτης αλλαγής—να μας προκαλεί, να μας προβληματίζει, να μας εμπνέει, να μας συγκινεί. Ως «όχημα» υπεράσπισης των δικαιωμάτων των θηλυκοτήτων, η τέχνη αμφισβητεί την κοινωνική κατασκευή της θηλυκότητας, επαναδιεκδικεί το σώμα ως υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο, προβάλλει μια νέα οπτική, αποδεσμευμένη από το male gaze. Παράλληλα, δίνει χώρο σε εμπειρίες—τόσο ατομικές όσο και συλλογικές—που μέχρι πρότινος παρέμεναν σιωπηλές.

Ονομάζω τη δουλειά μου feminist dopamine art—μια σύντηξη χαράς και αντίστασης. Ιστορικά, η επανάσταση και η αντίσταση έχουν οπτικοποιηθεί μέσα από συγκεκριμένα χρώματα, σύμβολα και μοτίβα. Μέσα από τη δουλειά μου, ανατρέπω αυτήν την αισθητική, επανεφευρίσκοντας έναν κόσμο απαλλαγμένο από κάθε μορφή καταπίεσης.

Το παραπάνω έργο μου, Tic Tac Toe, αναπαριστά μια τρίλιζα όπου, αντί για Ο και Χ, υπάρχουν γυναικεία και ανδρικά γεννητικά όργανα, συνοδευόμενα από το μήνυμα Smash the patriarchy.

Αμφισβητώ, επίσης, την ιδέα ότι οι σημαντικές συζητήσεις πρέπει απαραίτητα να περιβάλλονται από μια επιτηδευμένη σοβαρότητα. Υιοθετώ μια διασκεδαστική και προσιτή προσέγγιση, ανατρέποντας σκόπιμα τον ελιτισμό που συχνά συνοδεύει την τέχνη και τη σχέση της με την ταξικότητα. Κάθε φορά που εκθέτω αυτό το έργο, βλέπω συζητήσεις να γεννιούνται μπροστά μου—κάποιες φορές συμμετέχω, άλλες απλώς παρατηρώ. Είναι πολύ όμορφο να το βιώνω ως καλλιτέχνης. Αυτό το έναυσμα, αυτή η ώθηση για διάλογο, για αναστοχασμό, για ρήξη της σιωπής—αυτή είναι η δύναμη της τέχνης. Και έτσι συμβάλλει, στην πράξη, στην προάσπιση των δικαιωμάτων των θηλυκοτήτων.

Υακίνθη Στρατοπούλου

Οι γυναίκες στην τέχνη έχουν παρουσιαστεί ανά τα χρόνια σαν μούσες ή αντικείμενα παθητικά και δευτερεύοντα, στη σκιά του ανδρικού καλλιτεχνικού βλέμματος, αυτό βέβαια σαν παραδοχή εμπίπτει σε διαφορετικά περιβάλλοντα, εργασιακά, κοινωνικά, σίγουρα όχι μόνο καλλιτεχνικά. Υπάρχουν αμέτρητες θηλυκότητες των οποίων το έργο δεν έχει αναγνωριστεί και τιμηθεί ποτέ, γι’ αυτές τις γυναίκες που υπήρξαν και υπάρχουν μέσα στην ροή της ιστορίας της τέχνης πολεμάμε να κατακτήσουμε μια αναγνωρισμένα άξια θέση πλάι στο έργο των ανδρών δημιουργών.

Διαβάζοντας την ερώτηση η πρώτη σκέψη μου αφορά στο έργο της Tracey Emin, Everyone I have ever slept with, 1995, ένα έργο σημείο αναφοράς τόσο στην προώθηση των γυναικείων δικαιωμάτων όσο και στον επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών νορμών γύρω απο την σεξουαλικότητα, το τραύμα, τις σχέσεις, την αγνότητα, τη θέση της γυναίκας σαν ένα αυτόνομο ον σε έναν ανδροκατούμενο κόσμο. Η Emin παρουσιάζοντας μια σκηνή που φέρει τα ονόματα όλων όσων έχουν κοιμηθεί μαζί της, όχι μόνο ερωτικών συντρόφων αλλά και φίλων ή μελών της οικογένειάς της ανατρέπει την πεποίθηση πως το παρελθόν μιας γυναίκας πρέπει να είναι κάτι κρυφό και ντροπιαστικό και φέρνει αντιμέτωπο το κοινό με τις έμφυλες προκαταλήψεις και τα διπλά πρότυπα που υπάρχουν στο δημόσιο λόγο.

Είναι ένα έργο το οποίο με έχει παραδειγματίσει και επηρεάσει βαθιά, είναι μια διαδικασία ενθάρρυνσης προς την αλήθεια, τη δημιουργική ελευθερία, τα μοιράσματα χωρίς φόβο της κριτικής και τη δύναμη που μπορεί να φέρει μια προσωπική ιστορία.

Τατιάννα Μαυ Καλλέργη

Σε όλη την ιστορία, οι υφαντικές τέχνες, όπως η υφαντική, το πλέξιμο και το κέντημα, αποτέλεσαν μέσο για τις γυναίκες να εκφράσουν τη σκέψη τους σχετικά με την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας τους, μέσα από τη χρήση συμβόλων. Ήταν ένα μέσο αφήγησης προσωπικών ιστοριών και δημιουργίας μιας σύνδεσης με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, τόσο του ίδιου του καλλιτέχνη όσο και της κοινότητάς του.

Παράλληλα, οι υφαντικές τέχνες συνδέονται με λαϊκές παραδόσεις, χειροτεχνίες και την προίκα, αναδεικνύοντας έννοιες που σχετίζονται με την οικιακότητα, τον φεμινισμό και την απαιτητική, χειρωνακτική εργασία. Η ενασχόλησή μου με τις κλωστές ξεκίνησε ως ένα πείραμα, αλλά στη διαδικασία, με συνεπήρε ο τρόπος με τον οποίο τα σύμβολα και τα μοτίβα λειτουργούσαν σχεδόν σαν μια γλώσσα. Η σημασία της σημειολογίας αναδύεται, μαζί με τους τρόπους με τους οποίους έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε το νόημα με τις εικόνες, τις πρακτικές, τους τρόπους επικοινωνίας, τη μάθηση, τη γλώσσα και την τέχνη.

Konstantina Levi

Η δημιουργία τέχνης ως γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων cisgender, transgender και non-binary ατόμων, ενσαρκώνει εγγενώς τον φεμινισμό και την αντίσταση. Η παρουσία μας στον κόσμο της τέχνης, μέσα από τα διαφορετικά σώματα και τις διανοητικές μας προσεγγίσεις, αποτελεί από μόνη της μια πράξη φεμινιστικής αμφισβήτησης, ακόμη και χωρίς ρητές δηλώσεις.

Δημιουργώντας και παρουσιάζοντας τέχνη—ιδιαίτερα αναπαραστάσεις της γυναικείας μορφής—αντιμετωπίζουμε και αμφισβητούμε κοινωνικές νόρμες που ιστορικά προσπάθησαν να λογοκρίνουν και να ελέγξουν τις εκφράσεις των γυναικών. Σε εποχές όπως η επανεκλογή πολιτικών μορφών όπως ο Donald Trump και η διαρκής υποβάθμιση σοβαρών ζητημάτων όπως ο βιασμός, η καλλιτεχνική δημιουργία των γυναικών καθίσταται πιο αναγκαία από ποτέ. Η ίδια η συμμετοχή μας στον χώρο της τέχνης αψηφά τις πατριαρχικές επιταγές, ενσαρκώνοντας τον φεμινισμό μέσα από την ύπαρξη και τη δημιουργική μας έκφραση.

Αλεξία Ψαραδέλη

Η τέχνη έχει τη μοναδική δύναμη της δυνατότητας, καθώς δημιουργεί έναν ασφαλή τόπο όπου τα πάντα ειναι εφικτά. Θηλυκότητες ανέκαθεν πάλευαν, παλεύουν και θα παλεύουν για να φέρουν στην επιφάνεια τις ανισότητες που βιώνουμε ως πλειονότητα μεν με χροια μειονοτητας δε. Απο τις μοιρολογίστρες του Ελλαδικού χώρου, πρώτες γυναίκες με φωνή στο δημόσιο λόγο μέχρι τις Σουφραζέτες της Βόρειας Αγγλίας, μέχρι το κίνημα #metoo, τα παραδείγματα είναι πολλά, και η ομορφιά των τεχνών είναι ότι έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου όλα αυτά χωράνε, μπορούν να ακουστούν, να προβληθούν,και ίσως να ευαισθητοποιήσουν.

Προσωπικά το αίσθημα ότι δεν είμαι μόνη το έχω νιώσει πολύ έντονα στη πρώτη συνάντηση που κάναμε με όλα όσα συμμετείχαν στο “WOM.A in the Arts: Festival”. Βρεθήκαμε σε ένα κύκλο για να γνωριστούμε και καταλήξαμε να μοιραζόμαστε προσωπικές εμπειρίες έμφυλης διάκρισης. Δημιουργήσαμε αυτόματα ένα safe space μεταξύ αγνώστων στην ουσία.

Μπορεί η τέχνη, αυτή καθεαυτή να μη φέρει άμεσα κοινωνικές αλλαγές, αλλά το να έχουμε ένα κοινό τόπο να μοιραστούμε τις ιστορίες μας είναι ήδη ένα σημαντικό βήμα προς την αλλαγή.

Χαρούλα Νικολαΐδου

Η τέχνη έχει πάντα τη δύναμη να συγκινήσει, να αφυπνίσει, να εμπνεύσει και να αλλάξει συνειδήσεις. Ένα από τα δυνατότερα στοιχεία της, είναι ότι δεν χρειάζεται πάντα λέξεις για να επικοινωνήσει, καταφέρνει να λειτουργήσει άψογα μέσα από συμβολισμούς, μέσα από το χρώμα και τη φόρμα, ή μια δυνατή χειρονομιακή πινελιά.

Η τέχνη επομένως μπορεί να αξιοποιηθεί ως “όχημα” προάσπισης των δικαιωμάτων των θηλυκοτήτων, εφ’όσον λειτουργεί ως συλλογική απάντηση των καλλιτεχνών σε ανάγκες της εποχής τους. Άλλωστε, ο φεμινιστικός ακτιβισμός στην τέχνη, ανέδειξε τις κοινωνικές ανισότητες, την ενίσχυση της συλλογικότητας και την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.

Πίσω στην ιστορία της Τέχνης, θα αναφέρω τη συγκίνηση που αποπνέει το αυτοβιογραφικό έργο της Frida Kahlo, η οποία υπήρξε σύμβολο αντίστασης και δύναμης, καταφέρνοντας να επικοινωνήσει σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο τις συναισθηματικές και σωματικές της εμπειρίες μιας γυναίκας, μετατρέποντας τη βαθιά προσωπική της τέχνη σε οικουμενική, αποδεικνύοντας ότι η τέχνη αποκαλύπτει αλήθειες που συχνά αποσιωπούνται, δίνει φωνή σε όσους δε γίνεται με άλλο τρόπο να ακουστούν, διαπερνά τις άμυνές μας και μας φέρνει αντιμέτωπους με το άγνωστο ή το άβολο.

Noura Djuric

Πιστεύω ότι, ενώ πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα των γυναικών τόσο στον αστικό όσο και στον νομικό τομέα, η τέχνη διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτόν τον αγώνα. Η τέχνη είναι πολιτική—λειτουργεί ως πλατφόρμα για εικόνες και μηνύματα που προκαλούν σκέψη, αμφισβητούν κοινωνικές νόρμες και προσφέρουν χώρο για εκπροσώπηση. Βοηθά τις νεότερες γενιές να ταυτιστούν, να συνδεθούν και να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα της ύπαρξής τους. Ως ζωγράφος, πιστεύω ότι τα δικαιώματα και η εκπροσώπηση των γυναικών είναι εγγεγραμμένα στην τέχνη, μεταδίδονται μέσα από τις εικόνες, τις ερμηνείες τους και όσους τις δημιουργούν. Η ίδια η ύπαρξη μιας γυναίκας ζωγράφου αποτελεί μια πράξη ενσάρκωσης, μια δήλωση από μόνη της.

Αναλογιζόμενη το γεγονός ότι μόλις δύο αιώνες πριν οι γυναίκες αποκλείονταν από τις ακαδημίες καλών τεχνών ή ότι, ακόμα νωρίτερα, ο μόνος τρόπος για μια γυναίκα να γίνει ζωγράφος ήταν να είναι κόρη ζωγράφου, η σημασία της θέσης μου σήμερα γίνεται ξεκάθαρη. Παρά την πρόοδο, οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στον κόσμο της τέχνης. Μέσα από το έργο μου, αμφισβητώ αυτήν την πραγματικότητα, ανατρέχοντας στην ιστορία της τέχνης και ενσωματώνοντας αρχειακό υλικό. Οι πίνακές μου απεικονίζουν γυναίκες σε ιδιωτικές στιγμές—γυμνές, μόνες, με ή χωρίς μακιγιάζ—σε χώρους όπως το μπάνιο, που συμβολίζουν την προσωπική ενδοσκόπηση και τη βαθύτερη αναζήτηση της ταυτότητας. Νιώθουμε πιο αυθεντικές με ή χωρίς μακιγιάζ; Αποτελεί η μεταμόρφωση μια πρόσβαση στον αληθινό μας εαυτό;

Είναι ζωτικής σημασίας για μένα να εκπροσωπώ όλες τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των τρανς γυναικών, που συχνά περιθωριοποιούνται στις παραδοσιακές αναπαραστάσεις.

Μάρθα Παναγιωτοπούλου

Όταν η τέχνη επικοινωνεί μέσα από το βλέμμα θηλυκοτήτων, όταν δεν κοιτάει μέσα από το πρίσμα έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων, όταν προσπαθεί να προκαλέσει ή να αναιρέσει τους ρόλους που η γυναίκα καλείται να υπηρετεί, όταν εντείνει τα χαρακτηριστικά εκείνα που θεωρούνται «αδύναμα», όταν επαναδιατυπωνει την έννοια του φύλου αμφισβητώντας ήδη ισχύουσες αξίες και κανόνες, τότε μπορεί να λειτουργεί σαν εργαλείο ενδυνάμωσης των θηλυκοτήτων.

Το ζήτημα πιστεύω είναι η κατάρριψη της πατριαρχίας και η δημιουργία νέων πλαισίων που προωθούν πιο δίκαιους για όλους κόσμους. Βέβαια αυτό είναι κάτι που θέλει πολύ χρόνο, οργάνωση και σύστημα για να ξεριζωθούν εσωτερικευμένα και εξωτερικευμένα πιστεύω που έχουν εδραιωθεί μέσα στους αιώνες. Φοβάμαι πως η τέχνη από μόνη της χωρίς αλλαγή παιδείας και πολιτικής δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Θέλω όμως να είμαι αισιόδοξη και σκέφτομαι πως δεν θα ήμουν η ίδια αν δεν είχα δει το έργο της Joan Jonas, της Judy Chicago, της Λήδας Παπακωνσταντίνου, τις ταινίες της Agnes Varda, αν δεν είχα διαβάσει τα βιβλία της Bell Hooks, της Clarissa Pinkola Estes, τα ποιήματα της Μάτσης Χατζηλαζάρου και άλλων πολλών πολλών πανέμορφων θηλυκοτήτων -όχι μόνο μεγάλων μορφών αλλά και πολλών συνομήλικων και φίλων.

Πέρα από το περιεχόμενο των έργων τους, το γεγονός ότι είναι γυναίκες μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία οι οποίες είχαν την ικανότητα και το θάρρος να επικοινωνήσουν μέσω της τέχνης τους, μου δίνει πάντα μια αίσθηση συλλογικότητας και ενδυνάμωσης – κάτι που η πατριαρχία προσπαθεί να αποδυναμώσει. Νομίζω αυτή η αίσθηση ενότητας και συλλογικότητας μεταξύ των θηλυκοτήτων, είναι πάντα η αρχή για κάθε είδους διεκδίκηση.

Sasha Mademoiselle

Κατάγομαι από τη Ρωσία και έζησα εκεί το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου [σ.σ: Η Sasha μετακόμισε στην Ελλάδα το 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία]. Αυτό είναι ένα δύσκολο θέμα για μένα. Είναι δύσκολο να μιλήσεις για τα δικαιώματα των γυναικών όταν, στη χώρα σου, μια καλλιτέχνιδα διώκεται επειδή ζωγράφισε γυναικεία γεννητικά όργανα και ο φεμινισμός θεωρείται εξτρεμιστική δραστηριότητα. Η ιστορία της Yulia Tsvetkova είναι ένα παράδειγμα του πώς η κυβέρνηση προσπαθεί να καταπνίξει την αυτοέκφραση, ακόμα και τις πιο απλές μορφές τέχνης, αν θεωρηθούν απειλητικές. Αλλά είναι ακριβώς τέτοια παραδείγματα που δείχνουν πόσο σημαντικό είναι να μιλάμε, ακόμα κι όταν είναι δύσκολο και επικίνδυνο.

Γι’ αυτό πιστεύω ότι αν μιλάμε για τα δικαιώματά μας, έστω και με ψιθύρους, οι φωνές μας θα ακουστούν αν είμαστε πολλοί. Και η τέχνη είναι ένας από τους πιο προσιτούς τρόπους για να ακουστείς. Αυτό δεν αφορά μόνο τον φεμινισμό, αλλά κάθε μορφή αντίστασης—είναι σημαντικό να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον και να δημιουργούμε χώρους όπου μπορούμε να εκφράζουμε τις απόψεις μας, ακόμα κι αν φαίνονται μικρές ή ασήμαντες.

Άννη Ρίγα

Η τέχνη προσφέρει έναν χώρο όπου οι εμπειρίες, οι αφηγήσεις και τα σώματα που συχνά περιθωριοποιούνται μπορούν να γίνουν ορατά και να αναγνωριστούν. Μέσα από υλικότητες, αισθητικές στρατηγικές και συλλογικές πρακτικές, η τέχνη δημιουργεί χώρους αντίστασης και επαναδιαπραγμάτευσης των έμφυλων ταυτοτήτων, αμφισβητώντας κυρίαρχες αφηγήσεις και παγιωμένες ιεραρχίες.

Στην προσωπική μου πρακτική, η έννοια της «διαρροής» λειτουργεί ως μια μεταφορά για την υπέρβαση των ορίων και των περιορισμών που επιβάλλονται στα σώματα και τις ταυτότητες. Η χρήση διαπερατών επιφανειών, οργανικών μορφών και μεικτών υλικών όπως η κεραμική και το ύφασμα αντλεί από γυναικείες και λαϊκές τεχνικές, δημιουργώντας έναν διάλογο με τις ιστορίες των γυναικών που έχουν χρησιμοποιήσει τη χειροτεχνία ως μέσο αυτονομίας και αντίστασης.

Μαριλένα Κρανιώτη

Η τέχνη λειτουργεί ως ένας χώρος έκφρασης και αντίστασης, προσφέροντας ορατότητα σε βιώματα και συζητήσεις που συχνά περιθωριοποιούνται. Μέσα από τη γλυπτική και τις εγκαταστάσεις μου, εξερευνώ τη σχέση του σώματος, του χώρου και της υλικότητας, δημιουργώντας περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν τη σωματική και αισθητηριακή εμπλοκή του θεατή. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να ειδωθεί ως μια μεταφορά για τη διεκδίκηση του χώρου—τόσο κυριολεκτικά όσο και συμβολικά—που αποτελεί κεντρικό ζήτημα στη φεμινιστική σκέψη και την ενδυνάμωση των θηλυκοτήτων.

Πώς το έχω δει να συμβαίνει στην πράξη;

Στη δουλειά μου, χρησιμοποιώ αιχμηρές φόρμες και μεταλλικές κατασκευές που παραπέμπουν σε όπλα ή εργαλεία, όχι ως σύμβολα βίας, αλλά ως μέσα δύναμης και αυτονομίας. Αυτές οι μορφές εκφράζουν τη γυναικεία ανθεκτικότητα και δυναμισμό, προβάλλοντας τη σημασία της παρουσίας και της διεκδίκησης χώρου. Η τέχνη μπορεί να ενισχύσει τη γυναικεία φωνή στη δημόσια σφαίρα, επιτρέποντας στις θηλυκότητες να εκφραστούν ελεύθερα και να καθορίσουν τη θέση τους. Στην έκθεση Taking Up Space, τα έργα μου λειτουργούν ως σύμβολα αυτοπεποίθησης και συλλογικής στήριξης, προτρέποντας τις θηλυκότητες να καταλαμβάνουν τον χώρο τους με σιγουριά και δύναμη.

Δώρα Παπανικήτα

Δεν ξέρω αν η τέχνη αυτή καθεαυτή μπορεί από μόνη της να λειτουργήσει ως όχημα για την προάσπιση των δικαιωμάτων μας. Ξέρω μόνο πως όταν αποτυπώνει ιστορίες που δεν λέγονται ή εμπειρίες που η καθημερινότητα δεν αντέχει τότε ναι, μπορεί να βοηθήσει στη συζήτηση για τα δικαιώματά μας και στο πόσο ορατές είμαστε.

Αυτό προσπάθησα κατά κάποιον τρόπο να πετύχω και με το «feminine urge». Προσπάθησα να εξερευνήσω τον γυναικείο πόνο χωρίς να τον ρομαντικοποιήσω, αλλά με μια την πρόθεση να τον αποτυπώσω σε όλη του την ακατέργαστη, αμήχανη και άβολη αλήθεια. Οι χωρισμοί, το πένθος και η διαδικασία του unloving δεν είναι από τα συνήθη θέματα της τέχνης, όταν όμως αποτυπώνονται με ειλικρίνεια ίσως και να μπορούν να  δημιουργήσουν μια αίσθηση κοινότητας μέσω της ταύτισης που νιώθουμε όλες με θέματα σαν κι αυτό.

Αυτό έκανε και η Tracey Emin με το κρεβάτι της. Μέσα από μια καθαρά προσωπική της εμπειρία, κατάφερε να μετατρέψει το βαθιά οικείο σε απόλυτα συλλογικό. Το έργο της είναι ωμό, σχεδόν «in your face» και γι’ αυτό ακριβώς καταφέρνει να νομιμοποιήσει συναισθήματα που συχνά βιώνονται στη μοναξιά και να αποδώσει στο πένθος μια θέση στον δημόσιο χώρο. Αυτή η μορφή τέχνης δεν είναι απλώς καταγραφή μιας εμπειρίας, δεν είναι βιογραφική, αλλά μάλλον περισσότερο πολιτική, δημιουργώντας χώρους ταύτισης, οικειότητας και κατανόησης.