Δημογραφικό: Όλο και λιγότερα παιδιά στα δημοτικά σχολεία των νοτίων προαστίων

Η εικόνα που σκιαγραφούν τα φετινά στοιχεία για τις εγγραφές στην Α’ Δημοτικού στα νότια προάστια δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: όλο και λιγότερα παιδιά ξεκινούν το δημοτικό σχολείο. Η μείωση αυτή δεν είναι μια μεμονωμένη συγκυρία, αλλά αποτέλεσμα μιας σταθερής πτωτικής πορείας που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, και συνδέεται με το γενικότερο φαινόμενο του Δημογραφικού Προβλήματος που βιώνει η χώρα.

Η εισαγωγή στο Δημοτικό Σχολείο αποτελεί την πρώτη ουσιαστική επαφή των παιδιών με την τυπική εκπαίδευση, έναν σταθμό που μέχρι πρότινος αντανακλούσε τον παλμό και την προοπτική κάθε πόλης ή και γειτονιάς. Σήμερα, όμως, οι αριθμοί δείχνουν ότι οι σχολικές αίθουσες των νοτίων προαστίων γεμίζουν με λιγότερους μαθητές σε σχέση με μόλις πέντε χρόνια πριν. Αυτό σημαίνει λιγότερα τμήματα, αλλαγές στον χάρτη της σχολικής κατανομής, αλλά και μια βαθύτερη αντανάκλαση της κοινωνικής πραγματικότητας: οι γεννήσεις μειώνονται, οι οικογένειες γίνονται μικρότερες και ο πληθυσμός της χώρας γερνά.

Η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δ΄ Αθήνας, στην οποία υπάγονται οι δήμοι Αγίου Δημητρίου, Αλίμου, Γλυφάδας, Ελληνικού – Αργυρούπολης, Καλλιθέας, Μοσχάτου – Ταύρου, Νέας Σμύρνης και Παλαιού Φαλήρου, διαβίβασε στο NouPou αναλυτικά στοιχεία από την τελευταία πενταετία για τα δημόσια δημοτικά σχολεία των συγκεκριμένων περιοχών. Αντίστοιχα στοιχεία για τον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης παρείχε επίσης η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής. Ξεκινώντας από τη σχολική χρονιά 2021–2022 και, ρίχνοντας μια ματιά στα νούμερα μέχρι και τη σεζόν που μόλις ξεκίνησε (2025–2026), διακρίνει κανείς εύκολα την πτωτική τάση.

Τα στοιχεία ανά δήμο

Από το σχολικό έτος 2021–2022 μέχρι το φετινό 2025–2026, ο αριθμός των μαθητών που εισήλθαν στην Α’ Δημοτικού στους οκτώ δήμους της Δ΄ Αθήνας μειώθηκε από 3.715 σε 3.128 παιδιά – μια μείωση που αγγίζει το -16%.

Η μείωση στις εγγραφές μπορεί να μοιάζει με μια απλή στατιστική καταγραφή, στην πράξη όμως μεταφράζεται σε σχολικές αίθουσες που γεμίζουν πιο δύσκολα, σε τμήματα που πιθανώς συγχωνεύονται και σε μια εκπαιδευτική πραγματικότητα που αλλάζει. Είναι ταυτόχρονα ένα σημάδι ότι οι γειτονιές των νοτίων προαστίων μεγαλώνουν ηλικιακά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ζωντάνια, τη δυναμική και την προοπτική τους. Παρατηρώντας μάλιστα τα στοιχεία που συγκέντρωσε το NouPou στον αναλυτικό πίνακα που δημοσιεύεται παρακάτω, διακρίνει κανείς ότι σε κάποιους δήμους οι απώλειες που καταγράφονται είναι δραματικές.

Άγιος Δημήτριος: Από 502 μαθητές το 2021–2022, οι εγγραφές έπεσαν στους 482 φέτος, με μικρές διακυμάνσεις ενδιάμεσα – μείωση περίπου –3,9%.

Άλιμος: Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Άλιμος αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση στη γενική πτωτική τάση, καθώς καταγράφει μια μικρή αύξηση την τελευταία χρονιά, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους δήμους της περιοχής. Από 262 το 2021–2022 σε 285 τη φετινή σχολική χρονιά – αύξηση περίπου +8,8%.

Γλυφάδα: Συνεχής μείωση από 566 μαθητές το 2021–2022 σε μόλις 487 φέτος – πτώση σχεδόν –14%.

Αργυρούπολη – Ελληνικό: Η πιο θεαματική πτώση. Από 413 παιδιά το 2021–2022, οι εγγραφές έπεσαν στα 279 το 2025–2026 – μείωση σχεδόν –33%. 

Καλλιθέα: Από 688 μαθητές το 2021–2022 στους 567 φέτος, με σταθερή πτωτική πορεία – μείωση –17,6%.

Μοσχάτο – Ταύρος: Από 360 εγγραφές το 2021–2022 σε μόλις 277 το 2025–2026 – μείωση –23,1%.

Νέα Σμύρνη: Σταθερή μείωση από 492 σε 409 μαθητές μέσα σε πέντε χρόνια – μείωση –16,9%.

Παλαιό Φάληρο: Από 432 μαθητές το 2021–2022, ο αριθμός φτάνει φέτος τους 342 – μείωση –20,8%.

Βάρη – Βούλα – Βουλιαγμένη: Από 275 μαθητές το 2022–2023, ο αριθμός έπεσε στους 220 φέτος – μείωση περίπου –20%.

Τα στατιστικά στοιχεία ανά έτος καθώς και η αποτύπωση της συνολικής τάσης παρουσιάζονται στο παρακάτω διαδραστικό διάγραμμα:

«Η εικόνα στα ιδιωτικά σχολεία παραμένει στάσιμη τα τελευταία χρόνια»

Μιλώντας στο NouPou, ο Κυριάκος Λεμπέσης, Προϊστάμενος Εκπαιδευτικών Θεμάτων και Αναπληρωτής Διευθυντής Εκπαίδευσης της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, εξηγεί ότι η κατάσταση δεν είναι ομοιόμορφη σε όλους τους δήμους. «Στον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης βλέπουμε μια μικρή αύξηση τη φετινή σχολική χρονιά σε σχέση με το 2024–2025 (σ.σ.: 220 μαθητές γράφτηκαν φέτος έναντι 216 πέρυσι – ωστόσο σε βάθος τετραετίας η τάση παραμένει, όπως φαίνεται και στον πίνακα, πτωτική). Σε σύγκριση με άλλους μεγάλους δήμους, δεν παρουσιάζει τόσο έντονη πτώση, και αυτό οφείλεται κυρίως στη μετοίκιση. Πολλές οικογένειες φεύγουν από το κέντρο για να εγκατασταθούν σε περιοχές που θεωρούνται “λιγότερο κέντρο”», αναφέρει.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι η υπογεννητικότητα αποτελεί τον βασικό λόγο πίσω από τη συνολική μείωση του μαθητικού πληθυσμού, ένα φαινόμενο που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά παρατηρείται και διεθνώς. «Υπάρχουν όμως και αισιόδοξα μηνύματα. Πιστεύουμε ότι αυτή η πτώση στην πρωτοβάθμια θα σταματήσει τα επόμενα χρόνια», τονίζει.

Οι συνέπειες, πάντως, είναι ήδη ορατές: «Από 25άρια τμήματα έχουμε πάει σε 20άρια ή και 18άρια. Αυτό, από τη μία, σημαίνει λιγότερους μαθητές ανά τάξη, από την άλλη όμως αναγκάζει πολλούς εκπαιδευτικούς να μετακινούνται σε άλλους δήμους».

Θα μπορούσε παρ’ όλα αυτά η μείωση στις εγγραφές στα δημόσια Δημοτικά Σχολεία να οφείλεται σε αυξημένες ροές προς τα ιδιωτικά;  Ο κ. Λεμπέσης σημειώνει ότι η εικόνα στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια είναι διαφορετική από ό,τι στα δημόσια- όχι όμως ανοδική, αλλά σχετικά στάσιμη: «Δεν καταγράφεται η ίδια μείωση που βλέπουμε στη δημόσια εκπαίδευση. Βέβαια, αρκετά ιδιωτικά ρίχνουν τα δίδακτρα για να προσελκύσουν μαθητές, ενώ άλλα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα». Τέλος, υπογραμμίζει ότι ο Δήμος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης ξεχωρίζει σε αυτόν τον τομέα, καθώς διαθέτει «τα περισσότερα και τα μεγαλύτερα ιδιωτικά σχολεία».

«Φωνή αγωνίας» από τον Δήμο Ελληνικού – Αργυρούπολης

Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η πιο ανησυχητική πτώση μεταξύ των νότιων δήμων σημειώνεται στον Δήμο Ελληνικού – Αργυρούπολης, με τη μείωση στις εγγραφές της Α’ Δημοτικου να αγγίζει το 33% την τελευταία πενταετία. Σχετική ανάρτηση έκανε στα social media ο Δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης, Γιάννης Κωνσταντάτος: «Αγιασμός στα σχολεία μας, 12 παιδιά στο ένα η πρώτη Δημοτικού, 16 στο άλλο και πάνω κάτι η ίδια τραγική κατάσταση παντού! 70000 πρωτάκια λιγότερα μετά από μια δεκαετία και η Ελλάδα σβήνει αργά και σταθερά! Σώζεται η κατάσταση αυτή ώστε τα νέα ζευγάρια να τεκνοποιήσουν περισσότερα παιδιά; Φυσικά με ξεκάθαρα μέτρα ενίσχυσης τους όπως πχ 1500 ευρώ επίδομα για κάθε παιδί μηνιαίως. Ουτοπικό; Δεν υπάρχουν λεφτά θα μας πουν αυτοί που γνωρίζουντα πολλά; Να μεριμνήσουν να τα βρούν, ξέρουν και πως και απο που όσοι κυβερνούν, να κόψουν άλλα και να ενισχύσουν τις νέες μητέρες με μέτρα εργασιακά ουσίας αλλιώς το 2060 θα εχουμε μόνο συνταξιούχους και μια Ελλάδα άλλη!» έγραψε μεταξύ άλλων, καταλήγοντας: «Εκφράζω φωνή αγωνίας για το υπ αριθμόν ένα εθνικό μας πρόβλημα, το Δημογραφικό και εύχομαι να διαψευστώ».

Το Δημογραφικό Πρόβλημα στην Ελλάδα

Η πτωτική τάση που αναδεικνύει ο παραπάνω πίνακας συνάδει με τα πανελλαδικά στοιχεία για τη μείωση γεννήσεων (η Ελλάδα καταγράφει από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στην ΕΕ). Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατά το 2023 ανήλθαν σε 71.455 (γεννήσεις ζώντων), καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 76.095. Η μεγαλύτερη κάμψη καταγράφεται ήδη την περίοδο 2010–2015, όταν οι γεννήσεις υποχώρησαν από τις 114.766 στις 91.847, δηλαδή κατά περίπου 20% μέσα σε μόλις έξι χρόνια. Έκτοτε, η πορεία παραμένει σταθερά πτωτική, με μικρές μόνο διακυμάνσεις, φτάνοντας σταδιακά στις 71.455 το 2023.

Αξίζει παράλληλα να σημειωθεί ότι το 2011 είναι το έτος κατά το οποίο, για πρώτη φορά μεταπολεμικά, καταγράφεται ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται. Αυτό σχετίζεται πρακτικά με τρεις επιμέρους παράγοντες – τις γεννήσεις, τους θανάτους και τη μετανάστευση – ενώ επηρεάζει πολλούς διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας και της ελληνικής οικονομίας – ανάμεσά τους αυτός της Εκπαίδευσης.

Το στοίχημα, βέβαια, από εδώ και πέρα, δεν είναι απλώς να παρακολουθείται η αδιαμφισβήτητη πτώση των αριθμών, αλλά να δούμε πώς, με στοχευμένες παρεμβάσεις και πολιτικές, το κράτος, αλλά και οι ίδιες οι κοινότητες θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.