Οι «Τρύπες του Καραμανλή»: Ένας Δρόμος, μια ιστορία, ένα «κορνάρισμα» μνήμης
«Κάθε πέρασμα από τις Τρύπες του Καραμανλή είναι κάτι παραπάνω από μια απλή διαδρομή στην παραλιακή. Είναι ένα ταξίδι στην ιστορία, στις μνήμες και στις συνήθειες που χάνονται με τον χρόνο. Για κάποιους, το κόρνασμα ήταν προειδοποίηση· για άλλους, ένας χαιρετισμός. Για μένα, ήταν πάντα ο πατέρας μου», γράφει για το NouPou η νότια συγγραφέας Πολύμνια Ρέγκου.
- 20/04/2025
Πάντα κόρναρε ο πατέρας μου σαν περνούσαμε από εκεί. Δε με ένοιαζε γιατί. Αφού το έκανε ο πατέρας μου, θα είχε τους λόγους του. Μόνο χαρά με γέμιζε εκείνο το πέρασμα. Λίγο νωρίτερα, είχαμε κάνει την καθιερωμένη στάση στη Βάρκιζα και είχαμε πάρει τα πιο νόστιμα πιροσκί από τον φούρνο του Γεωργιάδη. Μοσχοβολούσαν αλλά κρατιόμασταν, για να τα φάμε το μεσημέρι. Δεν αργούσε η ώρα που θα φτάναμε στην παραλία, θα κολυμπούσαμε και θα παίζαμε μέχρι το απόγευμα.
Σαν έφυγε από τη ζωή ο πατέρας και συνεχίσαμε να περνάμε με θείους, φίλους ή γνωστούς, τους πίεζα όλους να κορνάρουν, παρόλο που ήμουν παιδί. Όλοι το έκαναν. Δεν ρωτούσαν. Ένιωθα έτσι πως τον χαιρετούσα, αν και βρισκόταν πέρα από αυτόν τον κόσμο. Τον χαιρετούσα γιατί ο δρόμος εκεί, του άνηκε, τον θύμιζε, τον έφερνε πίσω σε εμένα, για μερικά δευτερόλεπτα.
Ο λόγος για τις γνωστές «Τρύπες του Καραμανλή», τα δύο τούνελ της παραλιακής, στο 31ο χιλιόμετρο της Λεωφόρου Αθηνών Σουνίου.
Μεγαλώνοντας θέλησα να μάθω την ιστορία τους. Μου άρεσε εκείνο το σημείο του δρόμου. Γαλάζιος ουρανός, γαλήνιοι κολπίσκοι κι απότομοι βράχοι, που βυθίζονταν μέσα στη θάλασσα. Ξαφνικά δύο σπηλαιώδεις κατασκευές, έμοιαζαν με πύλες που πλαισίωναν αρμονικά την πιο όμορφη διαδρομή του λεκανοπεδίου. Δυο είσοδοι προς την γιορτή κρασιού παλιότερα, το γραφικό παραλιακό ταβερνάκι ή την καλοκαιρινή βουτιά στα ήρεμα νερά του Σαρωνικού.
Αρχικά κατασκευάστηκε το ένα τούνελ, γύρω στα μέσα του 1950. Το έργο ήταν μεγάλης σημασίας γιατί πριν γίνει, ο μοναδικός τρόπος να φτάσει κάποιος μέχρι το Σούνιο, ήταν από τα Μεσόγεια. Αυτό αποτελούσε μεγάλη παράκαμψη και οδηγούσε στην αποξένωση όλων των χωριών στα νότια παράλια της Αττικής. Τα εκρηκτικά που χρησιμοποίησαν οι μηχανικοί για να σκάψουν τον βράχο λέγονταν «λουμπάρδα», κατά την ενετική λέξη για το «κανόνι». Λουμπάρδα λοιπόν ονομάστηκε το τούνελ και κατ΄επέκταση όλη η παραλία της περιοχής.
Ο δρόμος ήταν δύσκολος σε εκείνο το σημείο και η ορατότητα περιορισμένη. Οι υψηλές ταχύτητες που ανέπτυσσαν οι οδηγοί, καθώς και το γεγονός πως μέσα στο τούνελ συναντιόντουσαν και τα δύο ρεύματα κυκλοφορίας, έκαναν το μέρος πολύ επικίνδυνο. Έτσι, αυθόρμητα κάποιοι άρχισαν να κορνάρουν κατά την είσοδό τους, ως προειδοποίηση για όσους έρχονταν από την άλλη πλευρά. Ευφυές και απλό, υιοθετήθηκε από τους περισσότερους.
Τον Αύγουστο του 1968, ο Αλέκος Παναγούλης τοποθετεί εκρηκτικό μηχανισμό στο τούνελ, προκειμένου να τον ενεργοποιήσει όταν θα περάσει η αυτοκινητοπομπή του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου. Έχει υπολογίσει τη διαδρομή που ακολουθεί καθημερινά, προκειμένου να φτάσει από το Λαγονήσι στην Αθήνα. Γνωρίζει την ώρα και έχει επιλέξει το ιδανικό σημείο. Μια σειρά από αναποδιές όμως, κάνουν το μηχανισμό να εκραγεί, δευτερόλεπτα μετά το πέρασμα της πομπής. Ο Παναγούλης συλλαμβάνεται πριν καταφέρει να αποδράσει, φυλακίζεται και βασανίζεται βάναυσα.
Οι οδηγοί συνέχιζαν να κορνάρουν καθώς περνούσαν το τούνελ. Διάφορες θεωρίες άρχισαν να εμφανίζονται από τότε. «Κορνάρουν για να χαιρετίσουν τον δικτάτορα που σώθηκε», λέγανε κάποιοι, «τον Παναγούλη χαιρετούν», ανταπαντούσαν άλλοι. Έτσι λοιπόν τα κορναρίσματα αυξήθηκαν, ακολουθώντας τους δύο νέους λόγους.
Το 1980 αποφασίστηκε η διάνοιξη μιας ακόμη σήραγγας, δίπλα στην αρχική και η διαπλάτυνση του δρόμου, προκειμένου να διαχωριστούν τα δύο ρεύματα κυκλοφορίας. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιζόταν μεγαλύτερη ασφάλεια, για τα διαρκώς αυξανόμενα διερχόμενα αυτοκίνητα. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επέβλεπε προσωπικά το έργο, δείχνοντας ξεκάθαρα πως το ξεχώριζε σε σχέση με άλλα. Αν και δεν κατάφερε να παρευρεθεί στα εγκαίνια, τα τούνελ απέκτησαν το όνομα του, «τρύπες του Καραμανλή». Η ονομασία «Λουμπάρδα» φάνταζε μικρή μπροστά σε αυτόν τον ανταγωνισμό.
Ο δρόμος έγινε πιο ασφαλής και σύγχρονος. Τα νότια παράλια απέκτησαν περισσότερη κίνηση και ζωή. Νυχτερινά κέντρα διασκέδασης άνοιξαν κατά μήκος της ακτογραμμής. Οργανωμένες παραλίες ξεπηδούσαν εδώ κι εκεί. Καλοκαιρινά φεστιβάλ και εκδηλώσεις άρχισαν να διοργανώνονται πιο συχνά στην Αγία Μαρίνα, το Λαγονήσι ή την Σαρωνίδα. Η περιοχή έγινε πόλος έλξης για όλους τους κατοίκους της Αθήνας αλλά και για τους τουρίστες. Τα κορναρίσματα στο γνωστό σημείο δεν σταμάτησαν, «τον Καραμανλή χαιρετούν», έλεγαν αυτοί που δεν γνώριζαν την ιστορία.
Πέρασαν τα χρόνια κι οι παλιές συνήθειες ξεχάστηκαν. Πιο εντυπωσιακά τούνελ ανοίχτηκαν στην Αττική οδό μα και στους εθνικούς δρόμους. Η παλιά Λουμπάρδα φαντάζει πια μικρό και ταπεινό έργο στα μάτια των νέων οδηγών. Ελάχιστοι κορνάρουν σαν περνούν από εκεί. Εγώ το κάνω πάντα. Δεν χαιρετώ τον Παναγούλη, ούτε τον Καραμανλή. Δεν προειδοποιώ τους οδηγούς του αντίθετου ρεύματος. Τον πατέρα θυμάμαι και κάνω ό,τι έκανε κι εκείνος, σε μια διαδρομή που μυρίζει ακόμη ζεστό πιροσκί και αλμύρα.