Δίγλωσσος IB Παιδικός Σταθμός ΔΕΣ: Ένα σχολείο όπου κάθε παιδί είναι ορατό

Ο παιδικός σταθμός του Διαδραστικού Ευρωπαϊκού Σχολείου (ΔΕΣ) μαθαίνει το παιδί να σκέφτεται στον δικό του ρυθμό και το βοηθά να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσα από μια κουλτούρα φροντίδας. Η διευθύντρια του σταθμού, Μαρία Καμπέρη, μιλά για αυτήν ακριβώς την εκπαιδευτική φιλοσοφία, που βάζει πρώτα το παιδί.
- 01/07/2025
- Κείμενο: Αλεξία Ζερβούδη
- Φωτογραφίες: Ιωάννα Μορφινού
Πώς ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μαθαίνει να σκέφτεται, μέσα σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία «σε βρίσκει» πριν τη βρεις εσύ, τα οπτικοακουστικά ερεθίσματα διαδέχονται το ένα το άλλο κι ο ρυθμός ζωής μοιάζει με αγώνα ταχύτητας; Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα, ο δίγλωσσος IB παιδικός σταθμός του Διαδραστικού Ευρωπαϊκού Σχολείου (ΔΕΣ) δημιουργεί τον απαραίτητο χώρο για παρατήρηση, σχέση και εσωτερική επεξεργασία.
Στα θεμέλια όλων των βαθμίδων του ΔΕΣ, η ιδρύτρια Δρ. Μπίλη Κωνσταντάρα, ψυχολόγος και παιδαγωγός, έκρυψε το μυστικό της συνταγής της: Η εκπαίδευση πρέπει να βγάζει νόημα. Για να βγάζει νόημα το παιδί από όσα μαθαίνει μέσα στο σχολικό περιβάλλον, είναι απαραίτητο να νιώθει ότι το αφορά, ότι το ίδιο είναι σημαντικό, είναι μοναδικό και οι ανάγκες του προηγούνται του συστήματος.
Η Μαρία Καμπέρη, διευθύντρια του Παιδικού Σταθμού και μέλος της παιδαγωγικής κοινότητας του Διαδραστικού Ευρωπαικού Σχολείου για περισσότερα από είκοσι χρόνια, μας υποδέχεται σε έναν κόσμο όπου η παιδική ηλικία δεν βιάζεται και δεν ορίζεται από πρότυπα.
Τη σκυτάλη της γνώσης πιάνει για πρώτη φορά στα χέρια του ένα παιδί, όταν θα πάει σε παιδικό σταθμό. Πώς ξεκινά αυτό το ταξίδι στο ΔΕΣ; «Η Δρ. Κωνσταντάρα είχε από την αρχή την επιθυμία να δημιουργήσει έναν χώρο όπου το παιδί δεν θα καλείται να προσαρμοστεί στο σύστημα, αλλά το σύστημα να προσαρμόζεται στις ανάγκες του παιδιού. Δεν μιλούσε ποτέ για “παραγωγή γνώσης” με τη στενή έννοια. Μιλούσε για χώρο ύπαρξης, νοήματος, σχέσης. Πίστευε και πιστεύει ακράδαντα στη δυναμική των πρώτων χρόνων της ζωής και βλέπει το σχολείο ως ένα περιβάλλον συνοδοιπορίας, όχι ως μηχανισμό ελέγχου», εξηγεί η κα Καμπέρη.
Η Θεωρία των Πολλαπλών Ευφυϊών στην πράξη και το IB
Ο Howard Gardner, καθηγητής Ψυχολογίας και Εκπαίδευσης στη Σχολή Εκπαίδευσης στο Harvard, υποστήριξε ότι δεν υπάρχει μία ενιαία νοημοσύνη, αλλά πολλαπλές, ανεξάρτητες μεταξύ τους μορφές ευφυΐας, τις οποίες κάθε άνθρωπος κατέχει σε διαφορετικό βαθμό. Αυτές οι ευφυΐες συνεργάζονται και συνθέτουν τη μοναδικότητα κάθε ατόμου. «Αυτό που φέρνει η θεωρία του H. Gardner είναι ένα τεράστιο “ΝΑΙ” στη διαφορετικότητα. Ένα παιδί που κινείται διαρκώς δεν είναι “ανήσυχο”, μπορεί να έχει κυρίαρχη την κινητική-σωματική ευφυΐα. Ένα άλλο μπορεί να εκφράζεται με εικόνες ή με σιωπή. Στο IB πλαίσιο, αυτό μεταφράζεται σε ένα αναλυτικό πρόγραμμα που προάγει τη διερώτηση, τη σύνδεση, τον μεταγνωστικό στοχασμό. Στο σχολείο μας, αυτά τα δύο συστήματα συναντιούνται με σεβασμό στον ρυθμό του παιδιού».
Είκοσι χρόνια παρατήρηση
Η Μαρία Καμπέρη γνωρίζει το ΔΕΣ όχι μόνο ως παιδαγωγός, αλλά ως παρατηρήτρια και συν-δημιουργός μιας εκπαιδευτικής κοινότητας που εξελίσσεται μαζί με τα παιδιά. Μοιράστηκε μαζί μας την εμπειρία της, καθώς τη προσωπική της σκοπιά στην εκπαίδευση του σήμερα.
Είστε στο Διαδραστικό Ευρωπαϊκό Σχολείο 21 χρόνια. Πώς άλλαξε εσάς αυτός ο χώρος;
Όταν ξεκίνησα στο ΔΕΣ ήμουν μια νέα παιδαγωγός με πλούσια θεωρητική γνώση. Όπως κάθε νέος παιδαγωγός στην αρχή της καριέρας του, η θεωρία είναι ό,τι έχεις και σύντομα καταλαβαίνεις ότι δεν μπορείς να βασιστείς σε αυτή. Αν είσαι στο σωστό σχολείο, θα έχεις την ευκαιρία να μάθεις, κι εγώ εδώ, στο ΔΕΣ, έμαθα πρώτα να «βλέπω». Σταδιακά, έμαθα να αφήνω κάτω τη θεωρία και να παρατηρώ. Όσο περισσότερο παρατηρούσα, τόσο καλύτερα κατανοούσα πολλές φορές ότι το παιδί δεν χρειάζεται καθοδήγηση, αλλά τη σιωπηλή παρουσία μου. Το ΔΕΣ μού έμαθε ότι η εκπαίδευση δεν είναι να μιλάς, αλλά να ξέρεις πότε να σωπαίνεις.
Ποιο είναι το «κλειδί» στη διαπαιδαγώγηση για την εποχή που ζούμε;
Το κλειδί είναι να αφαιρέσουμε βάρος από τα παιδιά. Να δημιουργούμε χώρους που δεν προσθέτουν «άλλο ένα πράγμα» στην ήδη φορτωμένη ζωή τους. Επίσης, είναι σημαντικό να φέρνουμε το παιδί σε επαφή με το πραγματικό, και όχι με το εικονικό. Κάτι τόσο λογικό κι ανθρώπινο, που όμως κινδυνεύει να εκλείψει. Πιστεύω ότι ένα σχολείο σήμερα οφείλει να είναι πιο κοντά στο χώμα, παρά στην οθόνη. Πιο κοντά στο άγγιγμα, στη σωματικότητα, στο τώρα.
Ωστόσο, η «οθόνη» έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στον παιδικό σταθμό σήμερα;
Η τεχνολογία είναι εδώ, δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε ούτε και πρέπει. Μαθαίνουμε πώς να τη χρησιμοποιούμε σωστά, δεν είναι εχθρός. Συγκεκριμένα στο ΔΕΣ βλέπουμε την τεχνολογία ως ένα ακόμη εργαλείο έκφρασης. Μπορούμε για παράδειγμα, χάρη στην τεχνολογία, να φωτογραφίσουμε ένα λουλούδι, να το επεξεργαστούμε στον υπολογιστή, αργότερα να το μεταφέρουμε σε σχέδιο. Όμως πρώτα θα το μυρίσουμε, θα το αγγίξουμε, θα το ονομάσουμε.
Ακούμε συχνά για την ενσυναίσθηση και την αυτονομία. Πώς καλλιεργούνται αυτά από τόσο μικρή ηλικία;
Η ευνσυναίσθηση και η αυτονομία καλλιεργούνται στα μικρά παιδιά μέσα από το βίωμα, δηλαδή μέσα από μικρές, καθημερινές πράξεις. Στον παιδικό σταθμό τα παιδιά έρχονται από 2,5 ετών, όπου είναι και η ηλικία ορόσημο της έναρξης της κοινωνικοποίησης. Η συνύπαρξη και η διάδραση με τα άλλα παιδιά είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη. Το να περιμένεις τη σειρά σου για παράδειγμα, είναι χρήσιμο και διδακτικό για το πώς λειτουργεί μια κοινωνία σαν αυτή του σχολείου. Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν πολλά πράγματα από τη φιλία. Το να παρατηρείς αν ο φίλος σου είναι λυπημένος και να μοιραστείς το συναίσθημα αυτό, είναι το σποράκι που φυτεύεις σε μικρή ηλικία, ώστε μεγαλώνοντας να καλλιεργήσεις την ενσυναίσθηση. Ακόμη, το να προτείνεις μια λύση σε κάποιο θέμα που μπορεί να προκύψει, ενισχύει την κριτική σκέψη, την αυτοπεποίθηση και τελικά, την αυτονομία. Δεν μιλάμε για «εκπαίδευση χαρακτήρα», αλλά για δημιουργία σύνδεσης, δημιουργία σχέσης, εμπιστοσύνης, συνύπαρξης.
Αν έπρεπε να συνοψίσετε σε μια φράση τι χρειάζεται ένα παιδί από έναν παιδικό σταθμό σήμερα, ποια θα ήταν αυτή;
Να του πούμε: «Δεν ήρθες εδώ για να σε αλλάξουμε. Ήρθες για να σε ανακαλύψουμε».
Μικρό μέγεθος, μεγάλη φροντίδα
Ένα από τα στοιχεία που καθιστούν τον Παιδικό Σταθμό του ΔΕΣ ξεχωριστό είναι ο χαρακτήρας του ως microschool -μια μικρή σχολική κοινότητα που ευνοεί την ουσιαστική σχέση, την εξατομικευμένη προσέγγιση και την καθημερινή φροντίδα. Σε ένα περιβάλλον όπου κάθε παιδί είναι ορατό με το όνομά του, τη φωνή και τον ρυθμό του, η φροντίδα δεν είναι απλώς παιδαγωγική αρχή, αλλά καθημερινή πράξη.
«Το μικρό μέγεθος του σχολείου μας είναι συνειδητή επιλογή. Μας επιτρέπει να γνωρίζουμε κάθε παιδί σε βάθος, να συνεργαζόμαστε στενά με τις οικογένειες και να καλλιεργούμε ένα πλαίσιο ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Δεν χρειαζόμαστε τεράστιους αριθμούς για να παράγουμε νόημα, χρειαζόμαστε χώρο, χρόνο και σχέση», σχολιάζει η κα Καμπέρη.
Με περισσότερα από είκοσι χρόνια εμπειρίας, η ομάδα του ΔΕΣ δεν στηρίζεται μόνο στην επιστημονική γνώση, αλλά και σε μια κουλτούρα φροντίδας που έχει χτιστεί μέρα με τη μέρα, παιδί με παιδί. Το αποτέλεσμα είναι ένα σχολείο που μεγαλώνει μαζί με αυτούς που φιλοξενεί διακριτικά, αλλά σταθερά.
Το Διαδραστικό Ευρωπαϊκό Σχολείο δεν προσπαθεί να ακολουθήσει τις τάσεις. Αντίθετα, δημιουργεί τις τάσεις και τις δικές του σταθερές. Με παιδαγωγικό βάθος, επιστημονική τεκμηρίωση και μια βαθιά πίστη στην αξία της παιδικής ηλικίας, ο Παιδικός Σταθμός ΔΕΣ επιβεβαιώνει πως ό,τι πιο σύγχρονο, είναι τελικά αυτό που βλέπει τον άνθρωπο στην ολότητά του από νωρίς.