Πιπίλα και μπιμπερό: Από ποια ηλικία είναι «επικίνδυνα» για ορθοδοντικά προβλήματα;
Ρώτα Τον Γιατρό
Αφού το τρίχρονο/τετράχρονο παιδί μου βάζει την πιπίλα μόνο για να κοιμηθεί ή πίνει με το μπιμπερό το γάλα μόνο για ένα λεπτάκι, πώς μπορεί να επηρεάζει τόσο πολύ τα δόντια του; Η Ορθοδοντικός Μαριλένα Ζαμπέλη εξηγεί τις συνέπειες και συμβουλεύει τους γονείς για τον έγκαιρο εντοπισμό ορθοδοντικών προβλημάτων.
- 16/10/2025, 10:20
Συναντήσαμε την κα Ζαμπέλη στο νέο ανακαινισμένο ορθοδοντικό ιατρείο της στο Παλαιό Φάληρο και συζητήσαμε για την ορθοδοντική step by step. Η κα Ζαμπέλη αναλαμβάνει ορθοδοντικές θεραπείες σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, αλλά αυτή τη φορά, η συζήτηση επικεντρώθηκε στα ορθοδοντικά προβλήματα που εμφανίζονται σε μικρή ηλικία και αν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, προλαμβάνονται καταστάσεις.
Υπάρχει η – λανθασμένη – πεποίθηση ότι ένα παιδί θα επισκεφθεί τον Ορθοδοντικό, αφότου έχει αλλάξει όλα του τα δόντια. Όπως επισημαίνει η Ορθοδοντικός, κα Μαριλένα Ζαμπέλη, «Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να περιμένουμε μέχρι το παιδί να αλλάξει όλα του τα δόντια. Καλό είναι η πρώτη επίσκεψη να γίνεται από την ηλικία των 5 ετών, όπου ναι μεν η ύπαρξη ορθοδοντικού προβλήματος σπάνια απαιτεί άμεση θεραπεία, αλλά αν αυτή κριθεί απαραίτητη, είναι μεγίστης σημασίας».
Πώς η χρήση μπιμπερό ή πιπίλας μπορεί να προκαλέσει ορθοδοντικά προβλήματα
Αναφορικά με την πιπίλα και το μπιμπερό, ή εάν το παιδί πιπιλάει τον αντίχειρα μετά την ηλικία των 3 ετών, είναι σύνηθες να δημιουργούνται εμφανείς συνέπειες στο χαμόγελο και τη λειτουργία του στόματός του. Ο παρατεταμένος θηλασμός πιπίλας, μπιμπερό ή δαχτύλου διαταράσσει την ισορροπία των δυνάμεων που ασκούνται στα δόντια και στις γνάθους. Η χρήση πιπίλας ή μπιμπερό δεν αφήνει το παιδί να μεταβεί σε έναν πιο ώριμο τρόπο κατάποσης και παραμένει στη βρεφική κατάποση δηλαδή καταπίνει όπως όταν ήταν βρέφος, προωθώντας τη γλώσσα του ανάμεσα στα δόντια.
Άρα η γλώσσα κατά την κατάποση, αντί να πάρει τη σωστή θέση της μέσα στο στόμα και πίσω από τα πάνω δόντια, σπρώχνει μπροστά πιέζοντας τα δόντια προς τα έξω και περιορίζοντας την αύξηση των γνάθων στο κάθετο επίπεδο μια και λειτουργεί σαν σφήνα μεταξύ τους. «Αρκεί να αναλογιστούμε ότι καταπίνουμε εκατοντάδες μέχρι και χιλιάδες φορές τη μέρα. Το πρόβλημα, λοιπόν, προκαλείται από τη δυσλειτουργία της γλώσσας που είναι απόρροια της παρατεταμένης χρήσης πιπίλας ή μπιμπερό και όχι από την πιπίλα/θηλή αυτή καθεαυτή», εξηγεί η κα Ζαμπέλη και επισημαίνει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται προσοχή στην αντιμετώπιση του παιδιού, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην ψυχολογία του.
Πώς μπορούν οι γονείς να εντοπίσουν κάποιο ορθοδοντικό πρόβλημα
Υπάρχουν όμως κι άλλες ενδείξεις που μπορεί ο γονιός να παρατηρήσει από μόνος του και να ζητήσει ορθοδοντική αξιολόγηση.Τα παιδιά αρχίζουν να χάνουν τα νεογιλά δόντια συνήθως γύρω στα 5 με 7 έτη. Το χρονικό αυτό πλαίσιο διαφέρει λίγο από παιδί σε παιδί, και δεν είναι ασυνήθιστο να αρχίσει λίγο νωρίτερα ή αργότερα. Εάν παρατηρούμε ότι το παιδί έχει «αλλάξει τα δόντια» του μόνο από τη μια πλευρά του στόματος και όχι από την άλλη, με διαφορά της τάξης άνω των 6 μηνών, χρειάζεται διερεύνηση. Επίσης, μπορεί να παρατηρούμε ασυμμετρία στο πρόσωπο του παιδιού, που συχνά οφείλεται στην προβληματική συναρμογή των γνάθων. Μπορεί επίσης το παιδί καθώς καταπίνει, να σπρώχνει τη γλώσσα ανάμεσα στα πάνω και τα κάτω δόντια με αποτέλεσμα η γλώσσα να προβάλει ανάμεσά τους, μην αφήνοντας τα δόντια να έρθουν σε επαφή, ή να δαγκώνει «ανάποδα».
Φυσιολογικά, τα δόντια της άνω γνάθου «αγκαλιάζουν» τα δόντια της κάτω γνάθου. Όταν κάποιο δόντι της άνω γνάθου βρίσκεται πίσω από τα δόντια της κάτω, είναι παθολογικό και πρέπει να διορθωθεί διότι δημιουργεί προβλήματα στη λειτουργία του στόματος. Παρατηρήστε εάν τα πάνω μπροστινά δόντια «πετάνε» έξω από τα χείλια. Κάτι τέτοιο, τα κάνει πολύ επιρρεπή σε τραύμα διότι, φυσιολογικά, τα χείλια προστατεύουν τα δόντια από τις προσκρούσεις. Θα πρέπει επίσης να αξιολογηθεί έγκαιρα από Ορθοδοντικό, εάν παρατηρείται έντονος συνωστισμός των δοντιών ή μεγάλα κενά ανάμεσα στα δόντια.
Ένα παιδί θα φορέσει σιδεράκια όταν πλέον έχει αλλάξει ή λίγο πριν αλλάξει όλα τα νεογιλά του δόντια. Πριν από αυτό, το όποιο ορθοδοντικό πρόβλημα αντιμετωπίζεται με προσωρινά μέσα, όχι με σιδεράκια. Συνήθως, τα παιδιά έχουν ολοκληρώσει τις αλλαγές στα δόντια προς το τέλος του Δημοτικού έως τις αρχές Γυμνασίου (9-14 ετών).
Ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά
«Η Ορθοδοντική δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής. Τα δόντια, διευθετημένα στη σωστή θέση στις γνάθους, δίνουν τη δυνατότητα για σωστότερο καθαρισμό, άρα αφορά την υγεία του στόματος στα παιδιά και αργότερα, στην ενήλικη ζωή τους», επισημαίνει η κα Ζαμπέλη και εξηγεί τη διαδικασία της έναρξης της ορθοδοντικής θεραπείας. «Αρχικά, ο Ορθοδοντικός πρέπει να εξετάσει τον άμεσα ενδιαφερόμενο για να διαπιστώσει την απουσία οποιασδήποτε παθογένειας στο στοματικό περιβάλλον και τη γναθοπροσωπική περιοχή και για να συλλέξει δευτερεύοντα στοιχεία που χρησιμεύουν για την εκπόνηση του σχεδίου θεραπείας όπως μέγεθος δοντιών, σχήμα προσώπου, στάση σώματος, φυσικό χαμόγελο, εκφορά λόγου κ.ά.».
Αφού εξασφαλιστεί η απόλυτη στοματική υγεία, προχωράμε στην ορθοδοντική θεραπεία. Σε πρώτο στάδιο γίνεται η αποτύπωση των δοντιών και της φατνιακής ακρολοφίας (του οστού που περιβάλει τα δόντια), ώστε να κατασκευαστούν εκμαγεία. Τα εκμαγεία είναι ομοιώματα της οδοντοστοιχίας πάνω στα οποία γίνονται μετρήσεις ούτως ώστε να υπολογιστεί το πώς θα διευθετηθούν τα δόντια στον φραγμό, πώς και προς ποια κατεύθυνση θα γίνουν οι μετακινήσεις κ.ο.κ. «Συμβατικά η αποτύπωση γίνεται με αποτυπωτικά υλικά. Στο ιατρείο μας χρησιμοποιούμε την πιο προηγμένη και τεχνολογικά εξελιγμένη μέθοδο του scanning οπότε τα εκμαγεία και οι μετρήσεις είναι ψηφιακά».
Κάποιες φορές είναι απαραίτητες οι ενδοστοματικές και εξωστοματικές φωτογραφίες, ιδιαίτερα εάν υπολογίζεται πως η ορθοδοντική θεραπεία μπορεί ή στοχεύεται να επηρεάσει το πρόσωπο. Η πανοραμική ακτινογραφία απεικονίζει την άνω και την κάτω γνάθο και είναι απαραίτητη ώστε να επιβεβαιωθεί η υγεία των σκληρών ιστών και των οστών της στοματοπροσωπικής περιοχής.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ο Ορθοδοντικός μπορεί να προτείνει πλάγια κεφαλομετρική ακτινογραφία, η οποία δίνει πληροφορίες για τη σκελετική σχέση της άνω με την κάτω γνάθο καθώς και το πώς είναι αυτές τοποθετημένες στο πρόσωπο. Επίσης, δίνει πληροφορίες για το πώς είναι τοποθετημένα τα δόντια στις γνάθους. Η ανάλυση αυτής της ακτινογραφίας καθοδηγεί και την απόφαση αν ενδείκνυνται εξαγωγές ή όχι.
Plus: 7 συχνές ερωτήσεις για τα σιδεράκια
1. Πώς λειτουργούν τα σιδεράκια;
Σε κάθε δόντι που πρόκειται να μετακινηθεί συγκολλάται ένα άγκιστρο (σιδεράκι). Μερικές φορές, στα πίσω δόντια τοποθετούνται μεταλλικά δαχτυλίδια (που λέγονται «δακτύλιοι») για πρακτικούς λόγους. Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί μάς βοηθούν δίνοντάς μας μια «λαβή» πάνω στα δόντια, γιατί για να γίνει οποιαδήποτε μετακίνηση πρέπει κάτι να σπρώξει τα δόντια. Συνήθως, αυτό είναι ένα σύρμα («τόξο»), που διατρέχει το οδοντικό τόξο από άκρη σ’ άκρη. Τα τόξα συγκρατούνται πάνω στα άγκιστρα με λαστιχάκια. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως το τόξο είναι οι ράγες πάνω στις οποίες ολισθαίνουν τα δόντια μέσω των αγκίστρων.Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι βιοσυμβατά, δηλαδή έχουν ελεγχθεί επιστημονικά και έχει αποδειχθεί ότι δεν προκαλούν κανένα πρόβλημα στον άνθρωπο.
2. Αλλεργία στο νικέλιο: Μπορεί να γίνει ορθοδοντική θεραπεία;
Φυσικά. Πλέον, υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει ορθοδοντική θεραπεία χωρίς να συμπεριλάβουμε υλικά που περιέχουν νικέλιο. Υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν σιδεράκια παρόμοια με τα συμβατικά μεταλλικά αλλά να είναι κατασκευασμένα μόνο από τιτάνιο, διαφανή σιδεράκια ή ακόμα και διαφανείς πλαστικοί νάρθηκες (Invisalign, clearaligner κ.λπ.) που ούτως ή άλλως φαίνονται να επιλέγονται όλο και περισσότερο, λόγω της αισθητικής τους υπεροχής.
3. Πώς συγκρατούνται τα σιδεράκια στα δόντια;
Οι ακίνητοι μηχανισμοί (σιδεράκια) κολλούνται με μια κόλλα – παρόμοιο υλικό με αυτό που γίνονται τα λευκά σφραγίσματα- που είναι αρκετά ισχυρή αλλά παράλληλα εύκολη στην αφαίρεση στο τέλος της θεραπείας. Υπάρχουν και κινητοί μηχανισμοί (μασελάκια) που συγκρατούνται πάνω στα δόντια μέσω της κατασκευής/σχήματός τους.
4. Τι είναι το εξωστοματικό; Πότε χρησιμοποιείται;
Το εξωστοματικό είναι ένα μηχάνημα που αποτελεί σημαντική βοήθεια για τον ορθοδοντικό και τον ασθενή. Εφαρμόζεται πάνω σε «δακτυλίους» που τοποθετούνται στους πρώτους γομφίους (οι πρώτοι τραπεζίτες). Χρησιμοποιείται μόνο όταν το παιδί είναι στο σπίτι και μας βοηθά ώστε να μετακινήσουμε τα δόντια αυτά προς τα πίσω και να εξασφαλίσουμε αρκετό χώρο για όλα τα δόντια ώστε να μην χρειαστεί να αφαιρέσουμε μόνιμα δόντια.
5. Είναι επώδυνη η ορθοδοντική θεραπεία;
Η τοποθέτηση των μηχανισμών δεν πονάει καθόλου. Όταν πρωτοτοποθετηθούν οι μηχανισμοί ή κατά τις ενεργοποιήσεις τους (αυτό που γίνεται κατά τα τακτικά ραντεβού από τον ορθοδοντικό) μερικοί ασθενείς αναφέρουν κάποια ελαφριά πίεση για δυο-τρεις μέρες, που μερικοί το βιώνουν ως πόνο. Συνηθέστερα αισθάνονται τα δόντια ευαίσθητα, ιδιαίτερα κατά τη μάσηση. Ελάχιστοι αναφέρουν πονοκεφάλους, κάτι που είναι πάρα πολύ σπάνιο και αντιμετωπίζεται με ένα κοινό παυσίπονο.Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι φυσιολογικά και διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο.
6. Πως πλένονται τα δόντια με τα σιδεράκια;
Η στοματική υγιεινή είναι πολύ σημαντική ώστε να αποφύγουμε φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως ουλίτιδα και τερηδόνα. Την ημέρα της τοποθέτησης των μηχανισμών δίνονται λεπτομερείς οδηγίες-συμβουλές. Η βασική διαφορά είναι πως χρειάζεται περισσότερος χρόνος από το συνηθισμένο. Συνήθως, πέντε λεπτά είναι αρκετά για να γίνει σωστή στοματική υγιεινή.
Η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα δεν έχει καμιά διαφορά με τη συμβατική και ούτε το είδος οδοντόβουρτσας παίζει σημαντικό ρόλο. Προτείνουμε την ορθοδοντική οδοντόβουρτσα για ευκολία στους χειρισμούς και γιατί φαίνεται να μην χρειάζεται τόσο σύντομα αντικατάσταση. Συμπληρωματικά, προτείνουμε μικρά βουρτσάκια (λέγονται μεσοδόντια βουρτσάκια) που υποβοηθούν στη διαδικασία.
7. Πόσο διαρκεί μια ορθοδοντική θεραπεία;
Η διάρκεια της ορθοδοντικής θεραπείας εξαρτάται από το πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα και κατά πόσο δύσκολο είναι να διορθωθεί. Οι πιο σύντομες θεραπείες διαρκούν 6-8 μήνες. Συνήθως, για μια θεραπεία με ακίνητους μηχανισμούς και στις δύο γνάθους, χρειάζεται περίπου 1-1 ½ χρόνος. Είναι πολύ σημαντικό κάποιος που σκέφτεται να κάνει ορθοδοντική θεραπεία, να καταλάβει πως τόσο οι ασθενείς όσο και ο ορθοδοντικός θέλουν να τελειώσει η θεραπεία όσο το δυνατόν νωρίτερα αλλά και σωστά. Ο περιοριστικός παράγοντας είναι ο ανθρώπινος οργανισμός που επιβάλει διαφορετικές ταχύτητες μετακίνησης στον καθένα μας.